Atheïsme is een keuze voor onvrijheid. Het is niet toevallig dat goddeloze regimes, zoals destijds de Sovjetunie en nu China, totalitaire staten zijn. De westerse democratie is hard op weg dezelfde kant op te gaan. In deze bijdrage vraag ik de lezer om wat geduld omdat eerst en vooral enkele mogelijke misverstanden uit de weg geruimd moeten worden. Daarna wil ik ingaan op de politieke consequenties van de aanname dat God zich aan de mensheid openbaart. Voor Europa, het liefst in de vorm van een Europese Confederatie van soevereine staten, ligt hier de mogelijkheid om een wereldmacht te worden die haar gelijke niet kent en van de 21ste eeuw de beste eeuw ooit te maken, ondanks alle rampzalige ontwikkelingen die zich nu voordoen.
Mijn argumentatie is voornamelijk gebaseerd op de filosofie van de joods-Franse filosoof Emmanuel Levinas. De interpretatie van deze moeilijke filosofie is volledig voor mijn rekening. Levinas heeft het vaak over God, zodat zijn filosofie eerder lijkt op theologie. Dit is echter niet het geval. Bij Levinas is geen godsbewijs te vinden en hij verwerpt ook het idee om als mens het bestaan van God te kunnen bewijzen. Het eerste misverstand gaat over wat we bedoelen met geloven in God. God ‘bestaat’ namelijk niet; dit wil zeggen dat hij zich niet in het Zijn (de wereld, de kosmos, de objectieve werkelijkheid) bevindt. Hij is dus niet waarneembaar. Vandaar dat een godsbewijs onmogelijk is. In de woorden van Levinas bevindt God zich aan gene zijde van het Zijn, een voor ons volstrekt onbekend en onbereikbaar terrein.
Het tweede misverstand betreft de religie. Hier is het mogelijk een ‘menselijk’ idee te hebben van God. Die God is een afgod. Hij is almachtig, ziet alles en zal ons straffen als we niet gehoorzamen aan zijn geboden. Bij dit geloof in God is de mens eveneens onvrij. Als de religie die God misbruikt om macht en rijkdom te verwerven, creëert ze evengoed een totalitaire staat. Om die reden was de katholieke Kerk eeuwenlang een criminele organisatie. Vandaar de gigantische kerkelijke bezittingen en de enorme schatten die in het Vaticaan liggen opgestapeld. Pas in deze eeuw heeft het christendom zich hersteld, met helaas de ontkerkelijking tot gevolg (een volwassen geloof is namelijk erg onaantrekkelijk in de consumptiemaatschappij die bovendien met een seksuele revolutie een aanvang nam).
De islam is heden ten dage nog steeds de religie van onvrijheid en dwang. Islamisten willen het liefst een terreurregime vestigen over de gehele wereld. Allah is hier de almachtige aan wie we volstrekt moeten gehoorzamen. Het ontgaat de moslims dat dit betekent dat Allah de mens tot slaaf maakt. Dit is voldoende reden om het geloof te verwerpen om een volwassen, autonoom en zelf verantwoordelijke persoon te kunnen worden.
Wat is het alternatief voor atheïsme? Levinas pleit ervoor ‘een God te denken die niet besmet is door het Zijn; die niet herleid kan worden tot de categorieën van de kennis’ en ‘het idee van God laat zich niet denken, het manifesteert zich.’ Om de betekenis hiervan te vatten kunnen we best de relatie tussen het Ik en de naaste nader beschouwen. Het is onmogelijk volledige kennis van een ander persoon te verwerven. Hoe meer ik de Ander leer kennen, hoe meer ik in een beweging kom die oneindig is. Een Ander kunnen we niet bestuderen als een object; er is in elke mens oneindig meer. Daarom is de psychologie een hachelijke onderneming die nooit zeker kan zijn over voorspellingen van gedrag. Een oneindigheid van factoren bepaalt menselijk gedrag. Elke psychologische theorie is daarom een onverantwoorde reductie van de werkelijkheid. Het hersenonderzoek dat nu onder psychologen erg in trek is, is hiervan een van de domste voorbeelden (maar trekt veel subsidie).
In de ontmoeting met een ander mens spreekt als het ware de Oneindige mij toe. Ik kan bijvoorbeeld nooit zeggen: ‘Nu ben ik goed genoeg geweest.’ Ook de liefdesrelatie kent geen beperkingen: ik kan geen voorwaarden stellen aan de liefde voor een Ander. Zodra ik een voorwaarde stel, gaat het om egoïsme. Ik kan mij dus bevrijden uit mijn (beperkte) kennis van de Ander en uit mijn egoïsme door open te staan voor de oneindigheid en de oneindige waarde van de naaste. Hier komt de idee van God, de Oneindige, in mij op. Descartes wees er al op dat er iets in ons denken is dat van buiten ons komt. Het idee van God kunnen we niet zelf bedenken.
In de ontmoeting met de Ander is er ook iets dat van buiten ons komt. De Ander is simpelweg absoluut anders. Vanuit de Ander komt een appel op mij af om goed te zijn, om hem lief te hebben zonder voorwaarden. Dat appel is niet te verklaren en is niet de consequentie van logische besluitvorming. Het gaat hier om een geopenbaarde waarheid. God openbaart zich via de naaste en ik kan er niet omheen. Ik kan bijvoorbeeld de naaste niet negeren zonder hem eerst gezien te hebben. Levinas noemt negeren de naaste een beetje doen sterven. Hij mag er als het ware in mijn leven niet zijn.
Joden en christenen hanteren de bijbel als de overgeleverde geopenbaarde waarheid. Joden zoeken al duizenden jaren naar nieuwe betekenissen in de bijbel. Dit stimuleerde kritisch en creatief denken, vandaar dat de joden ongeëvenaarde prestaties leveren op cultureel en wetenschappelijk gebied. Christenen hebben de wijsheid van de bijbel gecombineerd met de rede van de Griekse beschaving, waardoor uiteindelijk de democratie is ontstaan en een superieure beschaving. In de islamitische landen wordt kritisch denken per definitie verboden, waardoor hun culturele en wetenschappelijke bijdrage voor de mensheid vrijwel nul is. Terrorisme is een belangrijk export-artikel.
Willen we onze Europese beschaving behouden dan moeten we de twee pijlers, geloof en rede, met alle kracht verdedigen. Nog niet zolang geleden ging onze beschaving bijna ten onder met de opkomst van het nationaal-socialisme. Het nationaal-socialisme was goddeloos en had een onverbiddelijke logica die geen ruimte liet voor soevereiniteit. De geallieerden hebben een strijd gevoerd om de landen hun soevereiniteit terug te geven. De Europese Unie is eveneens goddeloos en doet er alles aan om de soevereiniteit van de landen te ontmantelen. Het resultaat hiervan kan slechts een totalitaire Europese staat zijn, die we met alle macht moeten bestrijden. Het is onze ethische plicht de Europese Unie af te bouwen, zodat onze beschaving gered kan worden.
Toegepast op de hedendaagse politiek betekent deze strijd dat het beleid aan de ene kant de ethische normen uit de bijbel als basis moet hebben en aan de andere kant de rede moet gebruiken voor een rechtvaardige verdeling van de plichten en rechten. Ik ga hier niet dieper in op die normen, plichten en rechten, maar ter illustratie beperk ik mij tot drie voorstellen.
De huidige bittere ellende in Afrikaanse en islamitische landen is een gevolg van een goddeloze, internationale politiek waardoor de individuen niet meer het appel horen om solidair te zijn met andere volkeren. Kunnen we hieruit niet concluderen dat de ethiek van de bijbel van de 21ste eeuw de beste eeuw ooit kan maken? Is het niet de hoogste tijd dat internationale organisaties als de VN worden afgeschaft, zodat soevereine landen hun (christelijke) verantwoordelijkheid zelf opnemen? Kan een Europese Confederatie van soevereine staten met in de grondwet een verwijzing naar God en de bijbel niet het best verhinderen dat deze eeuw een herhaling wordt van de verschrikkingen van de vorige?
Lees ook van Juliaan van Acker:
KLIK NIET OP DE RODE KNOP!
