Er is mogelijk een oplossing in zicht voor de Amerikaanse basketbalster die sinds februari vastzit in Rusland. Brittney Griner werd op 17 februari gearresteerd op een luchthaven bij Moskou, nadat ze in bezit bleek te zijn van verboden cannabisolie. Dit middel schijnt door sporter nog wel eens te worden gebruikt tegen pijntjes, maar is in Rusland illegaal. Griner houdt vol dat ze hier niet van op de hoogte was. Donderdag kwam naar buiten dat Griner schuldig pleit aan het bezit van het middel, en dat een veroordeling vrijwel zeker vast staat. Nu zegt de advocaat van een in Amerika veroordeelde wapenhandelaar, Viktor Bout, dat Rusland bereid zou zijn hem uit te ruilen tegen een Amerikaan. Die Amerikaan is waarschijnlijk Griner.
Viktor Bout werkte als vertaler voor het Rode Leger. Hij spreekt naar verluid naast Russisch ook Portugees, Engels, Frans, Arabisch, Perzisch en Esperanto. Hij had waarschijnlijk de rang van luitenant-kolonel, maar er zijn ook verhalen dat hij bij de inlichtingendiensten actief was. Na de ontbinding van de Sovjet-Unie begon Bout een zeer lucratieve carrière in de wapenhandel. De arsenalen van verschillende Oostbloklanden lagen open voor iedereen die de juiste contacten had en de benodigde speekpenningen kon betalen.
Bout begon een luchtvaartbedrijf met militaire vliegtuigen, maar gebruikte deze om wereldwijd wapens te leveren aan rebellengroepen en criminele organisaties. Hij verkocht wapens in landen zoals Afghanistan, Congo, Sierra Leone, Liberia, Angola en de brokstukken van voormalig Joegoslavië. Na de Amerikaanse invasie in Afghanistan zou Bout wapens verkocht hebben aan verschillende partijen, waaronder de Taliban. Als dit plot vaag bekend in de oren klinkt, dan is het omdat Bout de voornaamste inspiratie vormde voor de film Lord of War (2005), met Nicolas Cage in de rol van de fictieve wapensmokkelaar Yuri Orlov.
Bout liep uiteindelijk in 2008 tegen de lamp toen hij wapens probeerde te verkopen aan de Colombiaanse FARC. Hij probeerde de wapens aan te prijzen door te zeggen dat ze gebruikt konden worden om Amerikaanse specialisten te doden die het Colombiaanse leger trainden. Hij kwam er iets te laat achter dat de FARC-onderhandelaars met wie hij contact had in werkelijkheid agenten waren van de Amerikaanse DEA. Bout werd uiteindelijk in Thailand opgepakt en uitgeleverd aan de VS. Daar kreeg hij in 2011 een celstraf van 25 jaar voor steun aan een terroristische organisatie en wapenhandel, en voor een samenzwering om Amerikaanse soldaten te doden.
Het is niet duidelijk waarom Rusland Bout nu vrij zou willen hebben. Misschien heeft hij oude vrienden binnen de geheime dienst. Misschien heeft Poetin nog een klus voor hem. Misschien zit zijn advocaat zelf teveel aan de cannabisolie. Als het voorstel serieus is, geeft het de Amerikanen een dilemma. Ze kunnen Griner een lange straf besparen voor iets wat in de VS niet illegaal is, maar moeten daarvoor een berucht crimineel opgeven voordat die zijn straf uit heeft gezeten.
Het voorstel krijgt echter wel bijval uit een opvallende hoek. Douglas Farah is een oorlogsjournalist en medeauteur van een biografie over Bout. Hij schrijft op Politico dat de Biden-regering het voorstel moet accepteren om Griner vrij te krijgen. Farah (64) deed verslag van de burgeroorlogen in Sierra Leone, Liberia en de Democratische Republiek Congo. In al deze conflicten zag hij hoe gruweldaden werden gepleegd met wapens die waren geleverd door Bout en zijn vliegtuigen. Hij schrijft dat de misdaden die Bout mogelijk maakte vele malen erger zijn dan de fout van Griner. Toch besluit hij dat de uitruil de beste keus is in deze situatie. Bout kan anders over vijf jaar toch al vervroegd vrijkomen.
Farah zegt dat Bout als wapensmokkelaar waarschijnlijk uitgespeeld is. Bout is met zijn 55 jaar nog niet echt te oud om te werken, maar hij heeft wel 10 jaar geen contacten kunnen onderhouden met zijn tegenpartijen. De internationale wapenhandel ging in die jaren onverminderd door, met andere hoofdrolspelers en veel nieuwe conflicten. Bovendien was Bouts verdienmodel afhankelijk van de grote hoeveelheden wapens die gemakkelijk uit legerarsenalen te slepen waren, en dit zou nu moeilijk te hervatten zijn. Landen in Oost-Europa en elders letten beter op corruptie, en Bout zou zijn acties uit de jaren ’90 niet kunnen herhalen. Als het aanbod serieus is, moet de ruil dus maar plaatsvinden, ondanks het bezwaar dat het onrechtvaardig is om Bout vrij te laten. Het bespaarde leed voor Griner en haar familie weegt zwaarder dan die paar jaar die Bout nog moet zitten. Zo kan de laatste deal van Bout eentje zijn voor zijn eigen vrijheid.
