FRANKFURT/BRUSSEL, 4 september (Reuters) – De Europese Unie werkt aan een noodplan om de energieprijzen los te koppelen van de snel stijgende gaskosten – en aan hervormingen op langere termijn om ervoor te zorgen dat de elektriciteitsprijzen de goedkopere hernieuwbare energie weerspiegelen.
De ministers van Energie van de EU-landen komen op 9 september bijeen om te bespreken hoe de last van de stijgende energieprijzen voor bedrijven en huishoudens dringend kan worden verlicht.
De Europese energiekosten zijn het afgelopen jaar sterk gestegen door de recordprijzen voor gas, omdat Rusland de levering aan Europa heeft beperkt.
Europese regeringen hebben Moskou ervan beschuldigd energie te gebruiken als chantagemiddel, als vergelding voor de westerse steun aan Oekraïne na de invasie van Rusland. De Russische gasgigant Gazprom zegt dat het een betrouwbare leverancier is en wijt de verminderde toevoer aan technische problemen.
De verandering van de energiesystemen van de 27 EU-landen kan complex zijn en veel tijd in beslag nemen, aangezien de grensoverschrijdende handel in energiegrondstoffen tussen de leden van het blok er twee decennia over heeft gedaan om te ontstaan en vaste vorm aan te nemen. Maar beleidsmakers racen om een kortetermijnoplossing te vinden.
Hieronder leest u waarom Europa hervormingen van de energiemarkt overweegt, en wat die zouden kunnen inhouden.
In het energiesysteem van de EU wordt de groothandelsprijs voor elektriciteit bepaald door de laatste elektriciteitscentrale die nodig is om aan de totale vraag te voldoen.
Windparken, kerncentrales, kolen- en gascentrales en alle andere producenten bieden elektricteit aan op de elektriciteitsmarkt, waarbij de goedkoopste bronnen het eerst aan de beurt komen, gevolgd door duurdere bronnen zoals gas. In dit systeem bepalen gascentrales vaak de prijs.
Het idee is dat, omdat alle producenten hun stroom tegen dezelfde prijs verkopen, de goedkopere producenten van hernieuwbare energie uiteindelijk een grotere winstmarge hebben – een stimulans om meer te investeren in de hernieuwbare opwekking die Europa nodig heeft om de doelstellingen inzake klimaatverandering te bereiken.
Volgens landen als Spanje is het systeem echter oneerlijk omdat goedkope hernieuwbare energie aan de consument wordt verkocht tegen dezelfde prijs als duurdere energie op basis van fossiele brandstoffen.
De gasprijzen zijn de hoogte in geschoten omdat Rusland de hoeveelheden die het naar Europa stuurt, heeft teruggeschroefd. De gasprijzen worden bepaald door de wereldwijde concurrentie om de brandstof, en Europese kopers concurreren met bedrijven in andere landen om niet-Russisch gas te bemachtigen.
Het gevolg is dat de prijs voor de productie van elektriciteit uit gas in Europa wordt opgedreven, wat leidt tot hogere elektriciteitsprijzen in het algemeen.
“De huidige marktopzet biedt Rusland bijvoorbeeld een virtueel actieterrein voor destructieve marktmanipulatie,” schreef Nina Scheer, parlementair woordvoerster energie van de Duitse SPD (sociaal-democraten), de leidende partij in de Berlijnse coalitie, op 30 augustus in het zakenblad Handelsblatt.
Andere factoren die de stroomprijzen opdrijven zijn onder meer problemen met Franse kerncentrales en ernstige droogte in Europa die de waterkrachtproductie belemmerde en de steenkoolleveringen beïnvloedde.
Het Duitse referentiecontract voor elektriciteit voor 2023 bereikte maandag 1.050 euro per megawattuur (MWh), 14 keer meer dan het niveau van een jaar geleden.
EU-commissaris Ursula von der Leyen zei op 29 augustus dat de EU de prijs van gas en elektriciteit moet ontkoppelen, zonder verdere details te geven.
De Tsjechische Republiek, die het roulerende voorzitterschap van de EU bekleedt, is bezig steun te verwerven voor een plafond op de prijs van gas dat wordt gebruikt om elektriciteit op te wekken.
Het idee om de gas- of elektriciteitsprijzen te plafonneren wordt al lang gesteund door Spanje, België en andere landen, en nu ook door Oostenrijk en Duitsland, die aanvankelijk terughoudend waren. Frankrijk behoort tot de landen die voorstander zijn van maatregelen om de prijs van elektriciteit te scheiden van de prijs van gas.
Eén optie, voorgesteld door de Italiaanse premier Mario Draghi, zou zijn dat de EU-landen een plafond afspreken voor de prijs van gas dat uit Rusland wordt ingevoerd. Critici zeggen dat Rusland dan het risico loopt om als vergeldingsmaatregel de gastoevoer naar Europa volledig af te snijden.
Een andere mogelijkheid is dat de regeringen de gasprijs maximeren en de gasbedrijven het verschil tussen de maximumprijs en de hogere marktprijs betalen.
Landen als Duitsland en Nederland hebben zich daar eerder tegen verzet, omdat het de opwekking van fossiele brandstoffen zou subsidiëren met overheidsgeld dat volgens hen beter kan worden besteed aan de overschakeling op goedkopere schone energie.
Andere opties zijn het beperken van de deelname van financiële speculanten aan de gasmarkten of het opzetten van een parallelle markt voor gasgestookte elektriciteit, los van de bestaande elektriciteitsmarkt.
Hoge gasprijzen vormen een financiële prikkel voor industrieën en huishoudens om hun gasverbruik te verminderen – een gedragsverandering die regeringen proberen aan te moedigen om ervoor te zorgen dat er genoeg brandstof is om de winter door te komen.
Het aftoppen van de gasprijs zou die prikkel beperken, en critici zeggen dat het zelfs zou kunnen aanzetten tot meer gasgebruik terwijl regeringen juist beleid moeten uitrollen om het verbruik te verminderen.
Sommige analisten hebben geopperd dat gerichte financiële steun voor huishoudens met een laag inkomen en bedrijven die het hardst door de snel stijgende prijzen zijn getroffen, een betere optie zou zijn dan een overhaaste herziening van de markt.
Andere vragen blijven hoe regeringen de kosten van gasgestookte elektriciteit kunnen beperken op een manier die de eigenaars van gascentrales er niet toe aanzet minder elektriciteit te produceren wanneer landen daar dringend behoefte aan hebben.
