GRUBBENVORST, Nederland, 7 sept (Reuters) – Kaseigenaar Pieter Wijnen zou zich graag toeleggen op de groenteteelt, maar sinds de Russische inval in Oekraïne in februari, draait zijn leven meer om gas- en elektriciteitsprijzen dan om zijn rode en gele paprika’s of minikomkommers.
“In een kas als deze moet je ‘s winters verwarmen”, zegt hij over zijn 32 hectare grote bedrijf in de Zuid-Limburgse provincie, waar jaarlijks 11 miljoen kilo paprika’s worden geteeld, waarvan er veel in Duitse supermarkten terechtkomen.
“Als de prijzen omhoog gaan, en dat zal veel meer zijn dan we gewend zijn, dan moeten we onze plannen wijzigen.”
Wijnen vermindert onder meer het areaal dat hij deze winter bij Wijnen Square Crops warm zal houden en teelt minder, maar grotere komkommers – en verkoopt overtollige elektriciteit die hij opwekt terug aan het net om de kosten af te dekken.
Mede dankzij de kassen is Nederland na de Verenigde Staten de grootste exporteur van landbouwproducten ter wereld. Maar de sector van 8 miljard euro is groot geworden dankzij goedkoop gas en wordt nu geconfronteerd met een crisis die de overstap naar andere energiebronnen zal versnellen en veel bedrijven failliet zou kunnen doen gaan.
Nu Rusland de gasleveringen heeft beperkt als reactie op de westerse sancties in verband met zijn invasie in Oekraïne, zijn de Europese prijzen gestegen tot 20 keer het niveau van een jaar geleden.
Volgens Glastuinbouw Nederland verkeert tot 40% van zijn 3000 leden in financiële moeilijkheden. Dat kan betekenen dat er minder buitenseizoensfruit, -groenten en -bloemen in de Europese supermarkten liggen en dat de productie verschuift naar warmere landen als Spanje, Marokko en Kenia.
Tot voor kort verbruikten de Nederlandse kassen ongeveer drie miljard kubieke meter gas per jaar, of ongeveer 8% van het nationale totaal. Dat is gedaald naarmate hernieuwbare alternatieven beschikbaar kwamen, maar de omvang van de daling dit jaar is evenzeer een teken van nood als van aanpassing, zeggen de telers.
Volgens het Centraal Bureau voor de Statistiek is het gasverbruik van de sector in de periode tot en met juni met 23% gedaald.
“Michel van Schie van Royal HollandFlora, de coöperatie die ‘s werelds grootste bloemenveiling in Aalsmeer, ten zuiden van Amsterdam, runt, zegt: “Een groot aantal telers kiest ervoor hun bedrijf te sluiten omdat ze op korte termijn geen verandering verwachten.
Supermarkten hebben de orders voor bloemen preventief met ongeveer een derde teruggeschroefd in de verwachting dat consumenten minder zullen uitgeven door de kosten van levensonderhoud, voegde hij eraan toe.
De Nederlandse glastuinbouw is nauw verweven met aardgas vanwege de erfenis van het Groningen-gasveld, dat decennialang het grootste gasveld van Europa was totdat de productie in de jaren 2010 werd teruggeschroefd als gevolg van de aardbevingen die het teweegbracht.
Sommige grotere kassen, zoals die van Wijnen, zijn uitgerust met warmtekrachtkoppelingsinstallaties die gas verbranden om zowel warmte als elektriciteit op te wekken – een efficiënt systeem met 2,4 gigawatt aan capaciteit over het hele land, ongeveer 14% van het Nederlandse totaal.
Veel kassen hebben meer behoefte aan warmte dan aan elektriciteit, en kunnen tijdens piekuren overtollige stroom verkopen.
Sommige kassen hebben geïnvesteerd in biomassa voor warmte, hoewel hout steeds duurder of niet meer beschikbaar wordt. Enkele hebben geothermische verwarming. Allemaal maken ze gebruik van zonne-energie voor verwarming en plantengroei – het oorspronkelijke broeikaseffect.
“Elke teler is uniek, wat het erg moeilijk maakt om conclusies te trekken over deze crisis,” zei Rabobank-analist Cindy van Rijswick, die eraan toevoegde dat sommige Nederlandse kassen met goedkope gascontracten zouden kunnen floreren.
Terwijl de productie in Groningen afnam, heeft Wijnen 30 miljoen euro geïnvesteerd in een geothermisch project en biomassacentrales. Maar ironisch genoeg zijn zijn warmtekrachtkoppelingsinstallaties op gas momenteel een reddingslijn.
“Ik heb niet alle elektriciteit nodig, maar de markt heeft de dure elektriciteit nodig, dus wij maken elektriciteit, verkopen die aan het net, en dan is de warmte voor mij soms heel goedkoop”, zei hij.
Van Rijswick van de Rabobank zei echter dat de huidige crisis de sector waarschijnlijk een andere wending zal geven, waarbij de trend van lokale productie – die de glastuinbouwsector een impuls heeft gegeven – mogelijk zal omslaan.
“Het is alsof we weer teruggaan in de geschiedenis met Spanje dat in de winter produceert en de Noord-Europese landen die in de zomer hun eigen groenten produceren. Sommige mensen zeggen dat het misschien zo moet zijn.”
