OPINIE
Toen ik in 2004 mijn goedbetaalde wethouderschap in Amsterdam verruilde voor het lager gesalarieerde burgemeesterschap van Leeuwarden was er een mogelijkheid het verschil te laten bijplussen door de gemeente Amsterdam. De rechtspositionele regelingen boden – en bieden – de ruimte bij zo’n vrijwillig ontslag op wachtgeld te gaan, waarna de fictieve oud-werkgever, dus de gemeente Amsterdam, mij had moeten doorbetalen op het oude niveau, onder aftrek van genoten nieuwe inkomsten. Het zou een niet te verwaarlozen financieel voordeel hebben opgeleverd.
Het is dezelfde regeling waarvan voormalig VVD-leider Klaas Dijkhoff gebruik maakte toen hij na zijn staatssecretariaat en opvolgend kortstondige ministerschap van Defensie terugkeerde naar de lager betaalde functie van Tweede Kamer-lid. Geruime tijd nog werd hij betaald op het ministersniveau. Toen dat in november 2019 uitlekte ontstond ophef over dit niet uit te leggen financiële voordeel. “Het is een recht dat ik heb verdiend door wat ik heb gedaan. Er is een wet en die leef ik na”, zei Dijkhoff bij RTL Nieuws. Waarna hij er nog aan toevoegde dat hij niet wist hoe hoog zijn extra salaris was want “ik zit mijn loonstrookje niet iedere maand uit te rekenen”. Daar sprak de geprivilegieerde regent in vol ornaat.
Vele andere voorbeelden zijn er te geven van openbaar bestuurders die dezelfde keuzen maakten en maken. Kennelijk is de financiële nood hoog in die kringen. Of de morele standaard laag. Het is maar hoe je het ziet. Dat vrijwel niemand er open over is zegt genoeg.
Het mag, maar is het verstandig? Ik denk van niet. Het was destijds mijn eigen keuze om te solliciteren naar het Leeuwarder burgemeesterschap en die functie te aanvaarden, wetende dat ik er financieel op achteruit zou gaan. Waarom zou ik Amsterdam daarmee belasten? Welk verhaal kon ik vertellen als iemand mij daar ooit op zou aanspreken? Mond vol tanden was mijn positie geweest. Komt je gezag niet ten goede.
Ondanks de stellige bewering in haar boek Pluche; politieke memoires (2016) dat ze na haar afscheid als GroenLinks-fractievoorzitter “nooit en te nimmer in het politieke bestuur zou terugkeren om een Senaatszetel te beklimmen of een burgemeestersketting om te hangen” dook Femke Halsema medio 2018 op als nieuwe burgemeester van Amsterdam. Zou in die tijd de overweging ‘het mag, maar is het verstandig?’ door haar hoofd zijn gegaan toen zij bij haar aantreden en tot op de dag van heden gebruik ging maken van de bepaling uit de het Rechtspositiebesluit Decentrale Politieke Ambtsdragers die zegt dat de gemeente de kosten draagt voor gas, water en licht van burgemeesters die een ambtswoning bewonen?
En zo ze er al over heeft nagedacht, wat heeft haar bewogen tot de keuze om, ongetwijfeld wetende hoe gevoelig zulke zaken liggen, een beroep te doen op die regeling? Zat ze krap bij kas? Wilde ze binnenlopen? Had ze maling aan maatschappelijke gevoelens? Blinde vlek? Wat was het? Het mocht wel, maar verstandig was het niet.
Niets had haar in de weg gestaan om op zijn minst een gedeelte mee te betalen. Navraag bij Halsema’s woordvoerder bevestigde dat ze dit niet deed en niet doet. De gemeente Amsterdam, het Amsterdamse volk, draait volledig op voor Halsema’s privé-energieverbruik. Sterker nog, de gemeente zal, gelet op de rechtspositieregeling, ook opdraaien voor de extra fiscale lasten die de burgemeester te dragen krijgt omdat de vrijstelling van energiekosten fiscaal geldt als loon in natura. De gemeente compenseert dat nadeel. Mijn vraag of dit arrangement verdedigbaar is jegens de Amsterdammers -en burgemeesters die niet beschikken over een ambtswoning- werd niet beantwoord. Te pijnlijk wellicht.
Dat de burgemeester niet betaalt voor de totale ruim 1500m2 die de ambtswoning op Herengracht 502 telt is begrijpelijk. Ze bewoont er slechts eenvijfde deel van, zo’n 300m2, gelegen op de hogere etages. De rest is een soort partycentrum met vergaderzalen. Maar waarom betaalt ze niet voor de privévertrekken? Voor die 300m2 ambtswoning zal een maandelijkse energiekostenpost van 500 euro voor de hand liggend zijn. Waarschijnlijk ligt het (veel) hoger.
Halsema is nu 50 maanden burgemeester. De gemeente heeft dus inmiddels minstens 25.000 euro privé-energiekosten gedragen. Daarover zal Halsema zo’n 12.500 euro extra inkomstenbelasting hebben moeten afdragen aan de fiscus, die de gemeente compenseert. Het is niet onredelijk te stellen dat de Amsterdammers intussen circa 40.000 euro, maar hoogstwaarschijnlijk meer, hebben moeten neertellen voor Halsema’s vrijwillige en vermijdbare rechtspositionele keuze.
Het is een ongekend en in hedendaags perspectief totaal onverantwoord en onuitlegbaar privilege dat herinneringen oproept aan lang vervlogen tijden. De tijden van een upper class met bijzondere voorrechten. Die zij zelf volstrekt normaal vinden. Tijden waarbij Femke Halsema zich kennelijk thuisvoelt.
Waarom heeft de altijd zo geëngageerde en intelligente Halsema deze maatschappelijke anomalie niet meteen onderkend en zich er verre van gehouden? Schaamt de Amsterdamse burgemeester zich niet voor haar keuze de gemeente te belasten met deze privé-uitgaven, zeker in een tijd waarin haar stadsgenoten gebukt gaan onder amper tot niet te dragen energielasten en ten prooi vallen aan wat heden ten dage ‘energiearmoede’ heet? Een schrijnend maatschappelijk vraagstuk waarover Halsema in roerende woorden kan praten.Terwijl zij zelf haar energiekosten afwentelt op de bevolking. Op het volk waarover zij zich zorgen zegt te maken dat het de energielasten niet meer kan dragen.
Hoe kan deze burgemeester nog met gezag en geloofwaardigheid opkomen voor de Amsterdammers die staan voor de keuze: eten of warmte? Voor de bedrijven, culturele instellingen en sportverenigingen die de tent moeten sluiten omdat de energierekening niet meer te betalen is? Wie gelooft nog in de oprechte betrokkenheid van deze bevoorrechte grachtengordelbewoner die al vier jaar lang met haar hele gezin op andermans kosten kookt, stookt en doucht?
Op 29 maart 2022 vond in de ambtswoning – twee etages lager dan waar gratis energiegebruiker Halsema resideert – een conferentie plaats over energiearmoede en de toegenomen energieprijzen. Deelnemers waren het stadsbestuur, bestuurders van energiebedrijven, woningcorporaties en particuliere verhuurders. Indringend werd gesproken over oplossingen en ‘vangnetregelingen’ voor huishoudens die aan lager wal raken. Halsema zelf was er niet bij, maar cynisch was het natuurlijk wel.
Op 14 september sprak wethouder armoedebeleid Marjolein Moorman (PvdA) in de Amsterdamse gemeenteraad over een ‘ramp’ die grote aantallen Amsterdammers boven het hoofd hangt. Daags ervoor vond een expertmeeting plaats met energiebedrijven waar de somberste scenario’s als heel realistisch werden aangemerkt. Dat zijn de scenario’s waarbij in de komende winter velen financieel aan de grond raken, rillend van de kou in huis zitten en ziek worden. Inmiddels zijn al 75.000 energietoeslagen verstrekt aan nooddruftige Amsterdammers. Van een omvang die lager is dan wat burgemeester Halsema in een maand uitspaart aan energiekosten.
Op vrijdag 16 september zal het periodieke Gesprek met de burgemeester van de lokale zender AT5 in het teken staan van energiearmoede. ‘De gemeente houdt er rekening mee dat 42 procent van de inwoners op termijn last krijgt van de hoge energierekening’, meldt AT5 in de aankondiging. Daarover zal de zender in gesprek gaan met Femke Halsema. Burgers kunnen tevoren vragen indienen via: [email protected] .
Ik heb deze vraag ingediend:
“Burgemeester, via uw woordvoerder aan wie ik het toezond, heeft u ongetwijfeld kennis genomen van mijn publicatie van 15 september 2022. Wat vindt u daarvan? Schaadt dit niet uw geloofwaardigheid en gezag in het energiedebat?”
De in dit artikel geuite meningen en standpunten zijn die van de auteur en weerspiegelen niet noodzakelijkerwijs de meningen of standpunten van TPO.
Dit artikel werd eerder gepubliceerd op de website van de auteur.
