Redactie, TPO, 17 juni 2024 – De negen behoren tot de meer dan 40 mensen die naar verluidt zijn omgekomen als gevolg van het gedwongen verlaten van Griekse territoriale wateren of het terug de zee op worden gestuurd na aankomst op Griekse eilanden. Dat blijkt uit de nieuwe BBC-documentaire, ‘Dead Calm: Killing in the Med?’. De Griekse kustwacht ontkent echter alle beschuldigingen van illegale activiteiten.
Makers van de documentaire lieten een voormalig hoge Griekse kustwachtofficier beelden zien van twaalf mensen die in een Griekse kustwachtboot werden geladen en daarna werden achtergelaten op een rubberboot. Toen hij opstond uit zijn stoel, met zijn microfoon nog aan, zei hij na het zien van de beelden dat het “duidelijk illegaal” was en “een internationale misdaad”.
De Griekse regering wordt al langer beschuldigd van gedwongen terugkeer, het terugduwen van mensen naar Turkije, waar ze vandaan zijn gekomen. Volgens het internationale recht is dat illegaal. Maar dit is de eerste keer dat het aantal incidenten door de BBC is berekend, waarbij wordt beweerd dat er dodelijke slachtoffers zijn gevallen als gevolg van de acties van de Griekse kustwacht.
De 15 incidenten die de BBC heeft geanalyseerd, dateren van mei 2020 tot 2023 en resulteerden in 43 doden. De oorspronkelijke bronnen waren voornamelijk lokale media, NGO’s en de Turkse kustwacht.
Het verifiëren van dergelijke verhalen is uiterst moeilijk, gezien getuigen vaak verdwijnen of te bang zijn om zich uit te spreken. Maar in vier van deze gevallen wist de BBC de verhalen te bevestigen door met ooggetuigen te spreken.
Het onderzoek, zoals te zien in de nieuwe BBC-documentaire, Dead Calm: Killing in the Med?, suggereert een duidelijk patroon: bij vijf van de incidenten verklaren migranten dat ze rechtstreeks in zee zijn gegooid door de Griekse autoriteiten.
In vier van die gevallen leggen ze uit hoe ze op Griekse eilanden aankwamen, maar werden opgejaagd. Bij verschillende andere incidenten verklaren migranten dat ze op opblaasbare vlotten zonder motoren waren gezet, die vervolgens leegliepen of lek leken te zijn geprikt.
Een van de meest huiveringwekkende verhalen wordt gegeven door een man uit Kameroen, die zegt dat hij in september 2021 werd opgejaagd door Griekse autoriteiten nadat hij op het eiland Samos was aangekomen. Zoals alle mensen die de BBC naar eigen zeggen interviewden, vertelt hij dat hij van plan was zich te registreren op Griekse bodem als asielzoeker. “We waren nauwelijks aangemeerd en de politie benaderden ons van achteren.
Er waren twee politieagenten in het zwart gekleed, en drie anderen in burgerkleding. Ze waren gemaskerd, je kon alleen hun ogen zien”, aldus de man uit Kameroen. Hij en twee anderen – een andere Kameroener en een man uit Ivoorkust – werden naar een Griekse kustwachtboot overgebracht, waar de gebeurtenissen volgens hem een angstaanjagende wending namen:
De geïnterviewde man zegt tegen de BBC dat zijn ontvoerders hem sloegen: “Het regende slagen op mijn hoofd, alsof ze een dier aan het slaan waren.” Vervolgens zou ook hij in het water zijn geduwd, zonder reddingsvest. Hij kon naar de kust zwemmen, maar de lichamen van de andere twee mannen, Sidy Keita en Didier Martial Kouamou Nana, werden teruggevonden aan de Turkse kust.
De advocaten van de overlevende eisen dat de Griekse autoriteiten een dubbele moordzaak openen.
In juni 2023 kapseisde een overvolle trawler (vissersschip) voor een patrouilleboot van de Griekse kustwacht. Meer dan 600 mannen, vrouwen en kinderen stierven in het water. Maar wie is verantwoordelijk en is de kustwacht schuldig?
Een andere man, uit Somalië, vertelt de BBC hoe hij in maart 2021 bij aankomst op het eiland Chios werd gepakt door het Griekse leger, dat hem vervolgens aan de Griekse kustwacht overhandigde. Hij vertelt dat de kustwacht zijn handen achter zijn rug had vastgebonden, voordat ze hem in het water gooiden: “Ze gooiden me met kabelbinders in het midden van de zee, ze wilden dat ik zou sterven.”
Hij slaagde er naar eigen zeggen in te overleven door op zijn rug te drijven, voordat een van zijn handen loskwam van de binding. Maar de zee was onrustig en drie migranten in zijn groep stierven. De geïnterviewde Somaliër bereikte land waar hij uiteindelijk werd opgemerkt door de Turkse kustwacht.
Bij het incident met het hoogste aantal slachtoffers, in september 2022, kreeg een boot met 85 migranten problemen nabij het Griekse eiland Rhodos toen de motor uitviel. Mohamed uit Syrië vertelt de BBC dat ze de Griekse kustwacht belden voor hulp. De kustwacht hielp hen op een boot, bracht ze terug naar Turkse wateren en zette hen in reddingsvlotten.
Mohamed zegt dat het vlot dat hij en zijn familie kregen niet goed was afgesloten:
Griekse wetgeving staat alle migranten die asiel zoeken toe om hun aanvraag te registreren op verschillende eilanden bij speciale registratiecentra. Echter, de door de BBC geïnterviewden, die de documentairemakers contacteerden met behulp van de migrantensupportorganisatie Consolidated Rescue Group, zeggen dat ze werden opgepakt vóórdat ze deze centra konden bereiken. Volgens deze migranten zouden deze mannenundercover opereerden, niet in uniform en vaak gemaskerd.
Mensenrechtengroepen beweren dat duizenden mensen, die asiel zoeken in Europa, illegaal zijn teruggedreven van Griekenland naar Turkije. Het recht om asiel aan te vragen zou hen zijn ontzegd, terwijl dit wel is vastgelegd in zowel internationaal als EU-recht.
De Oostenrijkse activist Fayad Mulla vertelt de BBC dat hij februari vorig jaar zelf ontdekte hoe geheimzinnig dergelijke operaties op het Griekse eiland Lesbos zijn. Op weg naar de locatie van een vermeende gedwongen terugkeer na een tip, werd hij tegengehouden door een man in een hoodie. Later bleek hij voor de politie te werken.
Hij vertelt dat de politie vervolgens probeerde de beelden van hem, dat hij werd gestopt, van zijn dashcam te verwijderen en hem aan te klagen voor verzet tegen een politieagent. Uiteindelijk werd er geen verdere actie ondernomen.
Twee maanden later, op een vergelijkbare plek, slaagde Mulla erin een gedwongen terugkeer te filmen, destijds gepubliceerd door The New York Times. Een groep bestaande uit vrouwen en baby’s werd uit de achterzijde van een ongemarkeerde bestelwagen gehaald en over een steiger naar een kleine boot geleid.
Ze werden vervolgens overgebracht op een Grieks kustwachtschip verder weg van de kustlijn, naar zee gebracht en op een vlot gezet waar ze werden achtergelaten om te drijven. Deze groep migranten werd later gered door de Turkse kustwacht.
BBC toont de geverifieerde beelden aan Dimitris Baltakos, voormalig hoofd van speciale operaties bij de Griekse kustwacht. Tijdens het interview weigert hij te speculeren over wat de beelden toonden, eerder in het gesprek met de BBC zou hij hebben ontkend dat de Griekse kustwacht ooit iets illegaals zou doen.
Het Griekse ministerie van Maritieme Zaken en Eilandbeleid vertelt de BBC dat de beelden momenteel worden onderzocht door de onafhankelijke Nationale Transparantieautoriteit van het land. Onderzoeksjournalist Romy van Baarsen, met wie de BBC sprak op het eiland Samos, zegt dat ze begon te chatten met een lid van de Griekse speciale troepen via de datingapp Tinder.
Toen hij haar belde vanaf wat hij beschreef als een “oorlogsschip”, vroeg de journaliste hem meer over zijn werk en wat er gebeurde wanneer zijn troepen een vluchtelingenboot zagen. Hij antwoordde dat ze “ze terugdrijven” en zegt dat dergelijke orders “van de minister” komen, eraan toevoegend dat ze gestraft zouden worden als ze een boot niet zouden stoppen.
Griekenland heeft altijd ontkend dat zogenaamde “pushbacks” plaatsvinden. Griekenland is een toegangspoort tot Europa voor veel migranten. Vorig jaar waren er 263.048 aankomsten via de zee in Europa, waarvan Griekenland er 41.561 (16 procent) ontving.
Turkije ondertekende in 2016 een deal met de EU om migranten en vluchtelingen tegen te houden die naar Griekenland oversteken, maar zei in 2020 dat het dit niet langer kon handhaven.
De BBC legt de bevindingen van hun onderzoek voor aan de Griekse kustwacht. Ze verklaren dat hun personeel “onvermoeibaar werkt met de grootste professionaliteit, een sterk verantwoordelijkheidsgevoel en respect voor mensenlevens en fundamentele rechten”, eraan toevoegend dat ze “volledig in overeenstemming zijn met de internationale verplichtingen van het land”.
De Griekse kustwacht is eerder bekritiseerd vanwege haar rol in de grootste migranten-schipbreuk in de Middellandse Zee in een decennium. Meer dan 600 mensen worden gevreesd te zijn omgekomen, nadat de Adriana zonk in het door Griekenland afgebakende reddingsgebied afgelopen juni.
Griekse functionarissen hebben volgehouden dat de boot niet in moeilijkheden verkeerde en veilig op weg was naar Italië, en dat de kustwacht daarom geen reddingspoging heeft ondernomen.
De BBC-documentaire, ‘Dead Calm: Killing in the Med?, wordt maandag 17 juni uitgezonden op BBC Two om 22.00 uur, en woensdag 19 juni en maandag 24 juni herhaald.
