Redactie, TPO, 27 januari 2025 – In Nederland vindt er deze maandag een sobere herdenking plaats, waar enkele koninklijke gasten en politici aanwezig zijn. Ze zullen echter niet aan het woord komen, omdat de overlevenden van de gruwelen de hoofdrol krijgen.
De verhalen van deze overlevenden blijven onmiskenbaar belangrijk in het herinneren van de verschrikkingen van Auschwitz, en de impact die dit had – en nog steeds heeft – op het leven van zoveel mensen.
In Polen bevonden zich op 27 januari 1945 Sovjettroepen, die omstreeks 15:00 uur het concentratiekamp ontdekten. Hoewel de nazi’s op dat moment de meeste gevangenen dwongen om een dodenmars te lopen, waren er zo’n 7.000 overlevenden achtergelaten.
De Russische soldaten waren geschokt door de gruwelijkheden die ze aantroffen, ze probeerden de uitgemergelde overlevenden te helpen waar mogelijk. De dag werd later uitgeroepen tot Internationale Herdenkingsdag van de Holocaust, ter nagedachtenis aan de ruim één miljoen mensen die daar hun leven verloren.
Eighty years ago today, over 7,000 prisoners of the German Nazi camp #Auschwitz, including some 700 children, were liberated by the soldiers of the Soviet Army.
1,689 days of murder, pain, suffering, and humiliation were over.
Today, we all remember. We must keep remembering. pic.twitter.com/JZy1KYFXVS— Auschwitz Memorial (@AuschwitzMuseum) January 27, 2025
Verslaggever van EenVandaag, Harm van Atteveld, maakte samen met historisch onderzoeker Stijn Reurs de podcastserie De Nederlandse Bewaaksters van Auschwitz, over onthullingen die naar voren kwamen uit zijn onderzoek. In de serie wordt duidelijk dat van de 24 Nederlandse bewakers die in Auschwitz werkten, negen vrouwen waren.
Van Atteveld vond het huiveringwekkend om te ontdekken hoe gewone vrouwen in het grootste vernietigingskamp ter wereld terechtkwamen: “Ze hebben niet gesolliciteerd om in Auschwitz te werken. Het waren kleine beslissingen die hen in dit moordmachine-systeem brachten.”
De podcastserie maakte gebruik van het oorlogsarchief van het Centraal Archief Bijzondere Rechtspleging (CABR) en het wereldwijde videoarchief van de USC Shoah Foundation, opgericht door filmproducent Steven Spielberg. De interviews van Holocaustoverlevenden bevatten schrijnende details over wat zij hebben meegemaakt en geven een gezicht aan de gruwelen die in Auschwitz plaatsvonden.
De verslaggever vertelt dat je, als je deze verhalen hoort, echt begint te beseffen hoe de verschrikkingen tot leven komen: “Het kwaad zit in ons allemaal. Je moet bij iedere kleine beslissing die je neemt, heel goed bij jezelf te rade gaan of je dit wel moet doen.”
Een vrouw maakt een foto van de oude spoorrails die ooit werden gebruikt om Joden te transporteren, in het voormalige concentratie- en vernietigingskamp in Auschwitz, Polen, 25 januari 2025. Foto: Oded Balilty/AP
De overlevenden, zoals de 99-jarige Ruth Bloch, dragen nog altijd de wonden van hun ervaringen. Bloch vluchtte uit nazi-Duitsland naar Amsterdam en werd daar opgepakt. Na haar deportatie belandde ze in Auschwitz, waar ze als enige van haar familie overleefde.
“Het is gewoon niet uit te leggen. Dat zeg ik tegen mensen die naar Auschwitz gaan om er te kijken. Dat is Auschwitz niet, je kunt het nóóit namaken”, aldus Bloch.
Cabaretier en presentator Jörgen Raymann, lid van het Nationaal Comité 4 en 5 mei, herkent het onbeschrijfelijke van Auschwitz: “Hoe het werkelijk was, kun je bijna niet beseffen. Ook bij de herdenking in Amsterdam horen we weer verhalen van mensen die het overleefd hebben. Een periode waaruit we nog zo ontzettend veel kunnen leren, ook in deze tijd.”
Bij de herdenking in Amsterdam zondag waren ook kinderen aanwezig die het verhaal van hun grootouders vertelden. “De generatie die het heeft meegemaakt, wordt steeds kleiner. Juist daarom moeten we de verhalen blijven vertellen, ook voor bewustwording aan de generatie na ons”, zegt Raymann.
De verhalen van de overlevenden zijn cruciaal om ervoor te zorgen dat de gruwelen van de Holocaust nooit vergeten worden en dat toekomstige generaties blijven leren van deze donkere periode in de geschiedenis.
In de podcastserie komen schrijnende voorbeelden van de behandeling van gevangenen naar voren. Zo vertelt Van Atteveld over getuigenissen van mensen die werden afgetuigd door vrouwelijke bewaaksters. Eén van de overlevenden herinnert zich later dat een van de bewaarders iemand was die op dezelfde middelbare school zat in Utrecht.
“Het is schrijnend dat mensen die zich met elkaar verbonden voelden, in deze omstandigheden zo’n gruwelijke rol konden spelen”, reflecteert de podcastmaker.
De herdenking van 80 jaar bevrijding is meer dan alleen een moment van reflectie op het verleden, het is een waarschuwing dat we altijd moeten blijven leren van de geschiedenis. Het herinnert ons eraan dat de gevolgen van de keuzes die we maken, generaties lang kunnen doorwerken.
80 years ago today, the Auschwitz Concentration Camp was liberated.
Today, we commemorate International Holocaust Remembrance Day and remember the victims of the Holocaust and honor the memories of the 6 million Jews murdered by the Nazi Regime.
Never Again. pic.twitter.com/TQsLdNAXAv
— Israel Defense Forces (@IDF) January 27, 2025
Het is een oproep om de lessen van de Holocaust niet te vergeten, vooral niet in tijden waarin we steeds weer geconfronteerd worden met conflict en onrechtvaardigheid.
De overlevenden van Auschwitz, hoe klein hun aantal inmiddels ook is, blijven de belangrijkste getuigen van de geschiedenis. Hun verhalen moeten doorgegeven worden aan toekomstige generaties, zodat we nooit de verschrikkingen van de Holocaust vergeten. Het is de taak van iedereen om de herinnering levend te houden, zodat zoiets nooit meer kan gebeuren.
Auschwitz was at the end of a long process. We must remember that it did not start from gas chambers.
This hatred was gradually developed by humans. From ideas, words, stereotypes & prejudice through legal exclusion, dehumanization & escalating violence… to systematic and… pic.twitter.com/VTdRrwsDJY
— Auschwitz Memorial (@AuschwitzMuseum) January 27, 2025
Bron: WNL
