De Duitse minister van defensie Karl-Theodor Freiherr von und zu Guttenberg (1971) heeft zijn doctorstitel afgestaan omdat zijn proefschrift grotendeels geplagieerd bleek te zijn. Dat betekent, zeker in Duitsland, nogal wat. Ten eerste is de status van ‘Herr Doktor’ toch iets anders dan die twee letters en dat puntje in Nederland. Maar in het geval van Von Guttenberg was zijn cum laude behaalde titel een belangrijke pijler onder het zorgvuldig opgebouwde imago van een politicus die een komeetachtige opkomst maakte. In een ‘u ontslaat mij niet, ik neem ontslag’-achtige toespraak zei de minister zijn titel aan de universiteit van Bayreuth terug te geven. Hij was “het overzicht over de bronnen kwijtgeraakt” en was daarom vergeten ze te annoteren. Maar zelfs dit stukje spin kon moeilijk de indruk van academisch gesjacher en fundamentele onbetrouwbaarheid wegnemen.
Intellectuele leegte
De zaak is opmerkelijk om een aantal redenen. Ten eerste is dat de rol van het internet: een groot deel van de voorbeelden van plagiaat werden via de GuttenPlag-Wiki bij elkaar gebracht. Zu Guttenberg ging tekeer tegen de media, maar gaf daarmee aan niet te begrijpen waar voor hem het gevaar vandaan kwam: veel Duitsers die zijn teksten naast talloze andere legden en tot de conclusie kwamen dat een krappe driekwart van de 456 pagina’s klakkeloos overgepende informatie bevat (zonder bronverwijzing, uiteraard). Een hoogtepunt daarbij bestaat uit een tien pagina’s tellend rapport van de parlementaire nieuwsdienst, opgesteld in opdracht van Zu Guttenberg, dat integraal in de dissertatie verscheen. Maar afgezien van de inhoudelijke kant van de fraude betreft het iemand die op het schild werd gehesen als de redding van de christendemocratie in Duitsland, de ammunitie voor de toekomst – na Merkel, die ondanks alles toch nog steeds als een ‘tussenpaus’ wordt waargenomen. Maar in zekere zin is Guttenbergs glamourimago een voortzetting van de intellectuele leegte die sinds Merkel een wezenskenmerk van de Duitse christendemocratie is. Gutenbergs kapsel en stropdas verhulden dat de man eigenlijk nergens echt een mening over had.
Interessant zijn de reacties. De Frankfurter Allgemeine Zeitung, die hielp de hele affaire in gang te zetten, rekende knallhart met het wonderkind af; Stern portretteerde “Dr. Googleberg” als een fantast (“ein Blender”) die al eerder zijn CV had opgeleukt. De veel meer met de CDU/CSU gelieerde Die Zeit en Die Welt drukten zich omzichtiger uit maar lieten er geen misverstand over bestaan hoe geschokt men was over de uitglijder. Slechts BILD, dat het glamour- en teflonimago van de politicus en diens al even fotogenieke echtgenote (een achterkleindochter van Otto von Bismarck) al jaren uitbuit, probeerde de hele kwestie te bagatelliseren. In de nogal onderontwikkelde Duitse blogscene overheerst vooral Schadenfreude, geboren uit afkeer voor een politicus die zich kenmerkte door een kolossale arrogantie, maar ook een partij vertegenwoordigt (de Beierse CSU) die de onderwerping van het internet een warm hart toedraagt.
Boerenpartij
Ex-Bild Am Sonntag-hoofdredacteur Michael Spreng – wiens blog Zu Guttenberg al eerder op de korrel nam omdat hij een recent Afghanistanbezoek vooral benutte om reclame voor de Zu Guttenbergjes te maken en al die soldaten maar vies leek te vinden – ziet echter het einde van de minister nog niet, omdat het Duitse politieke landschap geen alternatief voor de “popsterminister” biedt. Angela Merkel heeft wel gezorgd dat binnen haar CDU elke mogelijke concurrentie werd uitgeschakeld. Het is dan ook geen toeval dat Zu Guttenberg groot werd in een andere partij, die ondanks opeenvolgende nederlagen nog steeds Breznjev-achtige uitslagen haalt op het Beierse platteland. Ook Guttenbergs fanschare, die de minister steunt met een intensiteit die de gemiddelde Justin Bieber- of Kelly Family-fan wit doen wegtrekken, zullen een obstakel voor diens val vormen.
Maar zelfs als deze affaire Zu Guttenberg niet de das omdoet, is het wel de eerste serieuze deuk in de zo mooi gepoetste BMW die zijn carrière tot nog toe was. En, interessanter, zou het wel eens kunnen betekenen dat er, na de drama’s met Franz-Josef Strauss en Edmund Stoiber, weer een CSU-Beier bij voorbaat is uitgeschakeld voor het bondskanselierschap. En binnen de gelederen van van partner CDU, die deze week ook al een dramatische verkiezingsnederlaag in Hamburg meemaakte, zullen de bestaande twijfels over de samenwerking met die malle boerenpartij in het zuiden alleen maar groter worden.
Update #1: Ojee, de baron heeft nu zijn titel ook al te vroeg gebruikt. Gloves off in Die Zeit.
Update #2: Ah, onze adellijke vriend mocht sowieso pas na interventie van een CSU-billemaat via een uitzonderingsconstructie aan de promotie beginnen omdat hij zijn juristenexamen had verkloot. Voor Guttenberg lijkt het met een sisser af te lopen, maar of de Uni Bayreuth er zo genadig afkomt?…
Update #3: En weg is-ie.
(N.B. Zoals Duitse media ook al opmerkten, kun je als Duitser je titel helemaal niet afstaan; anders dan in Nederland wordt ze bovendien deel van je naam: bijv. Frau Dr. Duits. De Universiteit die de titel toekende is de enige die dat kan. De universiteit van Bayreuth, duidelijk beducht voor InHolland-achtige aantijgingen, heeft gelukkig de minister zijn zin gegeven en zijn titel toch afgepakt).
