De Verlichting heeft de scheiding tussen kerk en staat gebracht. Dat was een groot goed omdat hierdoor de godsdienstoorlogen werden stopgezet. Volgens sommige historici werd tijdens die oorlogen de helft van de bevolking van Duitsland uitgeroeid. De Vrede van Westfalen (1648) bracht een einde aan die verschrikkingen. Elk voordeel heeft echter zijn nadeel. De Verlichting creëerde de seculiere staat, het materialisme en het kapitalisme. Niets was er om deze ontwikkeling af te remmen, zodat we nu te maken hebben met een planeet die aan het uitsterven is en onleefbaar dreigt te worden.
Een ander probleem is dat de Verlichting slechts in het Westen heeft plaatsgevonden. In een groot deel van de wereld is er geen sprake van een scheiding tussen kerk en staat. Religie speelt daar nog steeds de hoofdrol. Met de massa-immigratie is in het Westen een bevolkingsgroep ontstaan die zich tot doel stelt Gods wil op aarde te vestigen. Dit gevaar wordt door de gevestigde macht niet gezien, omdat zij zich niet kunnen voorstellen dat nu nog een godsdienstoorlog wordt gevoerd.
Volgens de Amerikaanse miljardair en activist Peter Thiel in zijn essay The Straussian Moment hebben de terroristen en de islam de religie teruggebracht in een continent dat zich geen zorgen meer maakte over godsdienstoorlogen. Om die reden wordt voortdurend ontkent dat het gaat om een strijd tegen de islam. Terroristen en fundamentalistische moslims benadrukken daarentegen dat het gaat om een strijd tegen het decadente Westen. Vanuit het westerse gedachtengoed is een oorlogsverklaring tegen de islam ondenkbaar. Men denkt dat het hier slechts gaat om een handjevol psychopaten. We worden zenuwachtig bij de gedachte dat het zou gaan om een breed gedragen strijd.
Onder moslims heerst een religieuze en politieke opvatting van de realiteit. De strijd tegen het Westen is daarom belangrijker dan de kwestie van leven en dood. Allah zal na de dood oordelen over hoe een moslim zich in deze strijd heeft gedragen. In radicale tegenstelling tot deze opvatting wordt in de westerse samenleving het leven op aarde meer gewaardeerd dan de dood en wat daarna komt. Hieruit volgt de neiging om de confrontatie te vermijden. De vijand wordt genegeerd en volgens Thiel zal de vijand daarom winnen. Voor moslims is het afschuwelijk om ons zo te zien genieten van het leven en alles te doen wat Allah heeft verboden.
Dit fundamenteel verschil in levensopvatting tussen moslims en de westerse verlichte mens leidt tot een onoplosbaar dilemma. Indien we de strijd zouden aangaan met dezelfde wreedheid als waarmee de moslims ons willen bestrijden, dan verliezen we wat het moderne Westen onderscheid van de islam. Ofwel verliest het Westen de oorlog, ofwel verliest zij haar identiteit.
Hoe kunnen we ons bevrijden uit dit dilemma? Een herwaardering van de verlichtingsidealen ligt voor de hand. Het Westen heeft echter het geloof in zichzelf verloren. Onze beschaving wordt gereduceerd tot entertainment. We amuseren ons tot we erbij neervallen. Netflix, citytrips, games, sportevenementen en de soap rondom Bekende Nederlanders vullen elke minuut van de dag. We delen lief en leed tot de dood ons scheidt, maar de liefde is amusement, leed is de treurigheid in Star Wars en de dood wordt weggemoffeld.
Ligt de oplossing in een terugkeer naar de christelijke traditie, omdat daar de wortels van onze beschaving liggen? Dit is onmogelijk. Religie is ook entertainment geworden. Onlangs zag ik een bijeenkomst van Evangelicals for Trump in Miami, waar president Trump een toespraak zou houden. Dat begon met een gebed waarbij enkele voorgangers achtereenvolgens aan het woord kwamen. We weten dat die voorgangers multimiljonair zijn. Het ging er vrij hysterisch aan toe, een paar vrouwen hielden de president stevig vast en streelden zijn arm. Trump zelf stond er beteuterd bij. Het publiek genoot van het spektakel en joelde bij elke kreet van ‘America is great‘ en ‘God bless America‘.
Gelukkig zijn er in het Westen voldoende bewegingen en actiegroepen die de van oorsprong christelijke waarden, meestal onbewust, verdedigen. De strijd om de mensenrechten, om respect voor het individu, voor gelijkwaardigheid van alle mensen ongeacht hun ras of geloof, tegen elke vorm van onrecht, tegen de doodstraf of voor de bescherming van de schepping en voor een rechtvaardiger verdeling van de welvaart is de ware toepassing van evangelische waarden. Of de actievoerders dat nu al of niet doen in naam van de religie doet er niet toe. Wat echter ontbreekt is politiek staatsmanschap om deze waarden te verdedigen tegen elke ondermijning ervan.
Staatsmanschap is in deze tijd ver te zoeken. Churchill en De Gaulle waarschuwden in de felste bewoordingen voor de islam. Zij waren de laatste staatsmannen die Europa heeft gekend. Er is dringend behoefte aan Europese leiders met een visie en die van daaruit de oplossing niet uitsluitend zoeken in economische en technologische interventies. We kunnen de massa-immigratie bijvoorbeeld niet tegengaan met een geldstroom naar het zuiden en met ontwikkelingshulp. Dat geld komt terug naar Zwitserse bankrekeningen en de ontwikkelingshulp heeft niet geleid tot een economische verbetering.
Een soort Vrede van Westfalen waarbij de politiek wereldwijd wordt afgewezen, biedt evenmin een oplossing. Politiek zou dan vervangen worden door een wereldomvattende economische en technologische organisatie, zoals de handelsverdragen en de informatietechnologie al laten zien. Dit leidt tot een artificiële wereld met een religie van de commercie en de techniek, een geloof in de onbeperkte macht van de mens over de natuur en onbeperkte mogelijkheden tot verandering en voor geluk. Dit is de wereld van de Antichrist. De Antichrist vervalst de wereld tot een herschepping waar de natuur onderworpen is aan de mens om aan al zijn behoeften te voldoen. De Antichrist plant alles, voorziet alles, brengt veiligheid, comfort en zorg. Hierdoor verdwijnt de menselijkheid van de mens. De menselijke mens geeft prioriteit aan het ethisch appel om het goede voor de medemensen te doen, boven het bevredigen van zijn eigen behoeften.
De staatsman die Europa kan redden van de ondergang zal de (op het christendom gefundeerde) ethiek terugbrengen in de politiek en de economie. Dit betekent dat er geen plaats is voor een bevolkingsgroep die de Europese ethiek ondermijnt met daaraan tegengestelde waarden en normen. Dit betekent echter ook dat deze staatsman er alles zal aan doen om die bevolkingsgroep bij te staan bij de opbouw van hun eigen beschaving. Voltaire zou hebben gezegd: “Ik ben het niet eens met wat u zegt, maar ik zal het recht om het te zeggen tot de dood toe verdedigen”, nu zou gezegd kunnen worden tot de moslims: “Ik ben het niet eens met uw religie, maar ik zal het recht om een eigen beschaving op te bouwen tot de dood toe verdedigen”, met als concreet voorbeeld: “U bouwt hier geen moskeeën, maar wij zullen er alles aan doen om u solidair te ondersteunen bij de opbouw van uw landen”.
In een volgende bijdrage wil ik aantonen welke opvallende gelijkenissen er zijn tussen de ondergang van het Romeinse Rijk en de ontwikkelingen die nu in de westerse beschaving aan de orde zijn.
Dit is deel één van een tweeluik. Lees hier deel 2.
