Tegen de tijd dat de percussie van Swans over mijn ruggenwervel begon te marcheren en mijn gewrichten op alle toonsoorten aan het los resoneren waren, besloot ik ook maar mijn oordoppen uit te doen. Een optreden van Swans is een totaalervaring, waar bij het risico op blijvende schade een te nemen risico is. Swans moet pijn doen, en dat deed het die zaterdag, 16 april 2011. Een bevrijdende pijn die het ene moment dwars door en het andere moment dwars over het lichaam trok. Voorgezeten door de charismatische Michael Gira bracht Swans 013 in een gezamenlijke en duistere extase. Industrial, drones, postrock, americana en de voordagen van de Apocalyps samengebald in een intense catharsis; in anderhalf uur werd ik – en de rest van Roadburn met mij – emotioneel geheel leeggezogen en tegelijkertijd weer opgeladen. Een intensiteit die Swans tot op dat moment alleen live leek te kunnen behalen, zij het als luidste band, meest intense live band of meest agiterende live sensatie.
Dertig jaar na het ontstaan en twee jaar na de heroprichting van Swans is daar met The Seer een eind aangekomen. Een album waarvan Michael Gira zelf zegt dat hij er dertig jaar voor nodig had om het te überhaupt te kunnen maken, maar dat dan ook alle elementen van de muzikale groei van Swans en Gira persoonlijk bevat. Een stukje zelfreflectie waar eigenlijk vrij weinig aan toe is te voegen. Op The Seer passeert Swans alle muzikale stations die het sinds de oprichting in 1982 heeft gepasseerd nogmaals. Maar nog belangrijker, en indrukwekkender, is dat al deze stations óók worden samengebracht. De zware industrial en haast vormloze no-wave uit de jaren tachtig vloeien op natuurlijke wijze over in de donkere country die vooral bekend is van Gira’s Angels Of Light. In de titelsong The Seer toont de band zich meester in de postrock dynamiek en ambient. In 32 minuten wordt vanuit een kakofonie van doedelzakken, drones en industrial geënte percussie uitgebouwd naar een agiterende climax van dissonanten. Precies die spanning en irritatie die je bij een album van Swans hoopt te krijgen.
http://www.youtube.com/watch?v=pKMibrA71LQ
In The Seer Returns duikt Gira in de rol van Sjamaan. Zijn stem meer gebruikend als zoveelste instrumenten, voortdurend hetzelfde patroon herhalend, en ook als zodanig in de mix weggewerkt. Bijna trancedentaal werken hier de tribale tonen van Swans, trancedentaal en opzwepend. Opvallend is dat The Seer nauwelijks uitgewerkte teksten bevat; Gira beperkt zich tot repeterende refreinen en basale uithalen, de luisteraar zo mee trekkend in een welhaast religieuze ervaring een trance waarin de band volgens de voorman zelf ook verkeert wanneer de muziek ontstaat. Volgens Gira voelt het soms zelfs alsof niet de band de muziek speelt, maar de muziek de band speelt. En zo klinkt het twaalfde album van Swans ook, alsof het langzaam aan uit de onderbuik komt opgeborreld en elke keer dat je de plaat draait opnieuw geboren wordt.
En daardoor weet Swans hier ook de ervaring die een optreden van de band uit New York is op een studioplaat te benaderen. Dezelfde kracht, dezelfde dynamiek en dezelfde gevoelsmatige luidheid zonder iets aan het kraakheldere en gedetailleerde geluid te verliezen. Iets wat mede te verklaren valt uit het feit dat een gedeelte van de nummers in de afgelopen twee jaar op de bühne is geschreven en uitgewerkt. Dit terwijl de overige werken in de studio pas een definitieve vorm kregen, waar zij binnenkwamen als akoestische schetsen van Gira. In eerste instantie eerder geschreven voor Angels Of Light zorgen deze voor meer melodie in het ambient, industrial en drone landschap dat de band uiteindelijk in Berlijn op band heeft gezet. Een creatief meesterwerk dat in twee uur tijd, als een groot zwartgat, alle energie uit je wezen zuigt om het in de afsluitende drieëntwintig minuten van Apostate in veelvoud weer over je heen te braken aan het eind van een intensieve en zenuwslopende trip.
Na twee uur Swans ben je weliswaar als herboren, maar even goed uitgeput en heb je valium nodig. Daar valium in Nederland nog steeds niet (legaal) zonder recept is te verkrijgen, is ook dat best te zoeken in de muziek. Een lichtend tegenwicht van The Seer is het derde album van Will Samson; Balance. Een tegenwicht, maar even zo goed uitdagend, gelaagd en gewaagd. Experimentele folk met uitgebreide soundscapes en ‘fieldopnames’ die ondanks de gelaagdheid luchtig en warm blijven klinken. Opgenomen op een 8-sporen recorder klinkt door alle nummers een rustgevende ruis (soms zelfs evident op de voorgrond), maar even goed een enorme diepte. Een album dat klinkt alsof het naast je op de bank wordt gespeeld en tegelijkertijd je huiskamer in een open kathedraal verandert, met van die prachtige zon doorlichte glas-in-loodramen. Vanaf 5 oktober pas in de winkels, maar hoogst noodzakelijk om de balans tussen de oren weer op orde te brengen.
