Met het aannemen van de Wet open overheid door de Tweede Kamer staat het 1-0 voor de burgers versus VNO-NCW en de Vereniging Nederlandse Gemeenten. Vooral die laatste club lijkt de eigen organisatie steeds belachelijker te maken. Want VNG-directielid Kees Jan de Vet had het er maar druk mee de laatste weken. Hij had rode vingertjes van het sturen van brandbrieven naar de Tweede Kamer en het bellen naar de politici om vooral tegen meer transparantie te stemmen. Zijn verhaal is al jaren dat hij transparantie een warm hart toedraagt, maar de daden van hem en zijn vereniging zijn telkens anders. Zijn club adviseert al jaren in obstructie van transparantie, het op kosten jagen van burgers, het buitenspel zetten van digitale hulpmiddelen en het coördineren van verzet tegen iedere verandering.
Als het aan hem en zijn VNG had gelegen, gebeurt er niets. Want zoals de beste man al verkondigde bij een hoorzitting in 2014 wilde hij af van de druk om tijdig volgens de Wob zaken te leveren. De gemeenten zouden dan vanzelf transparanter worden. Een nieuwe wet was volgens hem echt niet nodig. Al eerder werd beterschap beloofd, maar ook toen veranderde er bitter weinig.
Maar transparantie en het leveren van informatie staat of valt met digitalisering van de documentenstroom. Van die stap is ook weinig terecht gekomen. Eerdere initiatieven om bijvoorbeeld het uitwisselen van gegevens te verbeteren zijn onder verantwoordelijkheid van de VNG onder aanvoering van Kees Jan op weinig uitgedraaid.
Hoe het ook zij Kees Jan was actief in het tegenwerken van de wet namens de gemeenten. Het leek goed te werken, want vooral het CDA had goed geluisterd naar de VNG. En ook minister van Binnenlandse Zaken Ronald Plasterk (PvdA) wees erop:
“Dat is consistent, mede omdat ook andere overheden, bijvoorbeeld de VNG, kritisch hebben gereageerd op het voorliggende voorstel.”
Wat de minister en de VNG gemakshalve even vergeten, is dat de bestuurdersclub geen overheid is. Sterker nog: wil de VNG namens gemeenten spreken dan moet er een mandaat zijn en dat is er niet. In diverse gemeenten wordt veel transparanter geopereerd en gewerkt aan een digitale omgeving om aan de wet te voldoen. Kees Jan spreekt voor zijn beurt.
Als Kees Jan de energie die hij de laatste weken heeft getoond in het tegenwerken van de wet de laatste jaren had gehad bij voor elkaar boksen van betere archieven, betere transparantie, een cultuurveranderingen dan hadden we misschien geen wetswijziging nodig. Maar het typeert de negatieve houding van de VNG. Altijd ‘nee we kunnen het niet’ als boodschap. In plaats van een optimistische handen uit de mouwen slaan en dingen wel bereiken. Want de stappen om wel informatie toegankelijk te maken zijn niet moeilijk.
Ondertussen is Kees Jan bezig met een nieuw project: een commissie adviseren over het inrichten van het lokaal bestuur. Welke boodschap zal hij daar uitstralen?
