Nu vaste contracten op de arbeidsmarkt steeds zeldzamer worden, is het niet gek dat deze trend ook de politiek bereikt. Ooit waren politici onlosmakelijk verbonden met hun partij, maar nu is de relatie tussen politicus en partij even vrijblijvend als die tussen menig werkgever en werknemer. Zo hebben we Metin Celik: hij zat tussen 1998 en 2010 in de Rotterdamse gemeenteraad en was daarna twee jaar Tweede Kamerlid. In 2015 werd hij Statenlid in Zuid-Holland. Celik werd een vertrouwd PvdA-gezicht, net zoals werknemers vroeger bij hun werkgever een vertrouwd gezicht waren. Nu duikt hij opeens op bij DENK.
De politiek is natuurlijk geen normale arbeidsmarkt. Om een functie te krijgen moet je partijbestuurders overtuigen, moeten leden voor je stemmen en moet de partij ook nog genoeg kiezers aan zich weten te binden. Dat levert weleens spanningen op: als er te veel kandidaten zijn voor een functie, als de partijtop vernieuwing wil of als men ontevreden is over je functioneren. Zo ging dat dus bij Celik: hij kwam voor de verkiezingen van 2019 op een ‘zeer lage plaats’ van de Zuid-Hollandse kandidatenlijst terecht. Hoe moet een politicus met zo’n beslissing omgaan?
Vroeger accepteerde iemand zo’n besluit. Daar zit ook een bepaalde logica achter: als de partij je jarenlang baantjes heeft opgeleverd, moet je niet zeuren als je op een gegeven moment buiten de boot valt en je carrière ten einde is. Bij Celik bijvoorbeeld, die het bij de PvdA toch zo’n achttien jaar volhield, waaronder twaalf jaar in een van de meest zichtbare gemeenteraden van Nederland. Celik mag er de PvdA wel dankbaar voor zijn.
Maar zo gaat het dus niet. Tegenwoordig is de relatie tussen politicus en partij niet vast maar flexibel. Een onverkiesbare plek op een kandidatenlijst betekent niet meer het einde van een politieke carrière: je gaat gewoon op zoek naar een andere opdrachtgever. Zie hier de ZZP-politicus: als de ene partij je niet meer wil, zeg je je lidmaatschap op en ga je in gesprek met een andere. Zo komen we PvdA-gezicht Celik opeens tegen als provinciaal lijsttrekker van DENK. Celik vindt DENK eigenlijk wel een goede club, zo liet hij deze week weten.
Zie hier een onvoorzien gevolg van ontideologisering. Als de PvdA net als veel andere partijen geen duidelijke ideologie meer heeft, hebben de politici ervan ook geen duidelijk inhoudelijk profiel meer. Als de verschillen met de concurrentie klein zijn, kun je als politicus zonder problemen naar de concurrent overstappen. Met een achtergrond bij de inhoudelijk fletse PvdA kun je wellicht niet overstappen naar PVV, FvD en de kleine christelijke partijen, maar verder zijn er geen belemmeringen. Als Celik zich na achttien jaar PvdA realiseert dat hij vooral kattenliefhebber is, kan hij ook verder bij de Partij voor de Dieren.
De ZZP-politicus weet: vandaag is zo’n overstap in het nieuws, maar morgen wordt de vis in die krant verpakt en zijn berichten over je overstap alleen nog via Google te vinden. En dus stond Celik deze week gewoon RTV Rijnmond te woord, waar de verslaggever voorspelbaar kritisch deed en wilde weten of Celik al langer met DENK in gesprek was. Een betere vraag is of dat iets uitmaakt. Belangrijker is dat een partij niet meer bepaalt wanneer een politieke carrière ten einde is: de ZZP-politicus trekt gewoon verder naar de volgende partij.
Nu heeft Celik opeens vage bezwaren tegen de koers van de PvdA. Als je elders een baantje kunt krijgen is dat een prachtig moment om over de koers van je voormalige partij te gaan klagen. Vroeger zou de politicus er intern de discussie over aangaan, tegenwoordig kijkt diezelfde politicus om zich heen of er elders betere kansen zijn. Celik heeft al met al groot gelijk: de PvdA heeft de komende jaren weinig baantjes te verdelen en DENK wel, dus wat is logischer om opeens het licht te zien en te suggereren dat DENK fantastisch is?
Celik is naar eigen zeggen ‘geen Erdogan-fan’, maar buitenlandpolitiek is natuurlijk aan de Tweede Kamerfractie, meldde hij aan de verslaggever van RTV Rijnmond. Bij DENK actief zijn en tegen Erdogan zijn is een wonderlijke combinatie, maar Celik heeft ook dit punt prima begrepen: hij weet dat hij er na deze week geen vragen meer over krijgt, want dan is zijn overstap oud nieuws geworden. En mocht het Erdogan-enthousiasme van DENK de komende tijd de spuigaten uitlopen, kan hij zich altijd weer afsplitsen, voor zichzelf beginnen of weer een andere partij opzoeken. Leve de ZZP-politicus!
