Gaat nanotechnologie de wereld veranderen? Volgens Eric Drexler wel. Maar de lezer van zijn boek ‘Ongekende overvloed’ blijft zitten met de vraag waarom deze onleesbare woordenbrij überhaupt werd uitgegeven. Goed, Drexler kan een potje breken. Hij is toch maar mooi degene die met zijn boek ‘Engines of Creation’ (1986) de term nanotechnologie wereldwijde bekendheid gaf. Hij heeft het begrip niet verzonnen; die eer komt toe aan Richard Feynman, zo’n dertig jaar daarvoor, maar Drexler verwierf met dat boek een soort goeroestatus. En dat betekent blijkbaar dat alles wat je schrijft de moeite van het uitgeven waard is. Ook al is het onleesbaar.
In zijn nieuwste boek, ‘Ongekende overvloed’, verkondigt Drexler de zoveelste technologische revolutie, dit keer gebaseerd op Atomically Precise Manufacturing (APM). Dat is het maken van zaken op atomaire schaal. Een revolutie die binnenkort gaat plaatsvinden, zegt-ie, want de ontwikkelingen gaan héél snel. En dat is maar goed ook, want APM gaat zo’n beetje alle maatschappelijke problemen oplossen.
Wat is dat dan precies? Welnu, u weet dat DNA de code is voor eiwitten, Elke celkern is daarmee een soort fabriekje. En sinds geruime tijd kunnen we in die kern ‘vreemd’ DNA uit een ander genoom aanbrengen (virussen kunnen dat al miljarden jaren, maar toch) zodat de kern doodgemoedereerd ‘vreemde’ eiwitten gaat maken. Biotechnologen kunnen nu ook al simpele eiwitten ontwerpen, de DNA-code bepalen en deze implanteren, zodat die kernen ónze eiwitten gaan maken. Die eiwitten kunnen op hun beurt weer katalysatoren zijn voor andere biochemische processen, waarbij, wie weet, ook niet-biochemische elementen zijn betrokken. En zo kun je bedenken dat je DNA-fabriekjes straks ‘Atomically Precise’ van alles voor ons gaan maken. Ziedaar het basisidee van APM – waarbij ik gelijk moet opmerken dat de lezer in Dexlers boek tevergeefs zal zoeken naar een dergelijke heldere uitleg, en wat goede voorbeelden. Niks van dat al. Hij barst gewoon los, en dendert lekker door. In een quasi-theoretische stijl die wellicht bedoeld is om indruk te maken, maar in ieder geval duidelijk maakt dat de man totaal niet kan schijven. Een voorbeeld, ik grijp pagina 137. Houdt u vast:
‘APM zal uit de moleculaire wereld naar boven komen via macromoleculaire systeemleer, maar de ontwikkeling op dit terrein gaat langzaam. De vooruitgang in technologieën voor APO-fabricage is enorm groot, maar gaat alle kanten op. Tegenwoordig dient het meeste macromoleculaire onderzoek uiteenlopende doelen: toepassingen in de geneeskunde en materiaalleer, imitatie van biomoleculen puur uit nieuwsgierigheid, enzovoort. Hoewel dat werk van grote waarde is, ontbreekt er iets aan. De macromoleculaire techniek is tot nog toe nauwelijks begonnen met het ontwikkelen van een brede visie op doelen op systeemniveau en waar die toe kunnen leiden. Zonder een goed gecoördineerd, gedeelde visie inclusief oog voor flink wat van de vereiste componenten, kan er geen helder idee zijn van wat nodig is, evenmin als een gecoördineerde inspanning om alle onderdelen te maken….’
Dit gaat werkelijk nergens over. Lees het gerust nog een keer: het gaat nergens over. Na drie glazen wijn laat zoiets zich vlotjes lezen, maar wie nuchter leest, ziet volstrekte wartaal. Grafomanie. En echt, zo is praktisch dit hele, door recensenten hier en daar zowaar geprezen boek. De enige leesbare passages zijn de (in dergelijke profetische werken over technologie blijkbaar verplichte) geschiedenislesjes over zaken als vuurstenen bijlen, boekdrukkunst, de transistor – dat soort slaapverwekkende uitweidingen. En dan is er natuurlijk (dat is blijkbaar al even verplicht) de zelfbewieroking. Jazeker, Drexler is geweldig. Hij heeft een schitterende carrière gehad, de ene leermeester nog wijzer dan de ander, maar niemand zo wijs als hij. Pagina 25, en ik vraag opnieuw uw aandacht voor de gruwelijke stijl:
‘Het pad dat mij op het concept van APM bracht, vormde een ideeënreis gedreven door nieuwsgierigheid en geleid door een gevoel dat ik een missie te volbrengen had die gevormd werd door zorgen op wereldniveau die gemeten konden worden in generaties. Deze missie, zo zag ik dat eerst, was dat ik mijn deel moest doen om te helpen om de wereld voor een naderende ramp te behoeden: dat de industriële beschaving hard zou aanlopen tegen de grenzen van de aarde zelf. Ik zag mijn rol als die van een onderzoeker van potentiële technologieën die de wereld konden veranderen, waarbij ik die technologieën zou bestuderen met de gereedschappen van techniek en wetenschap en vervolgens de wereld deelgenoot zou maken van wat ik had geleerd….’
Wat een geluk dat we Drexler hebben! En wat mogen wij nu van hem leren? Het komt erop neer dat we met APM, fabriceren op atomaire schaal, straks alles gaan maken en dat er dan geen energieprobleem meer is, geen vervuiling, geen overbevolking, geen broeikaseffect, geen armoede, geen slechte adem, vieze patat, blauwe schimmel en gele koorts. Dit is slechts lichte overdrijving. Drexler heeft de afkorting gevonden die de wereld zal veranderen in het Nieuwe Jeruzalem, een wereld van, aldus de titel ‘ongekende overvloed’. Hoe dat kan, waarom nanotechnologie veel betere auto’s en koelkasten zou produceren, dat vergeet Drexler ons te vertellen. Hij komt nergens verder dan een schets van zijn eigen voortreffelijkheid, en hoe belangrijk APM zal worden. Tot op de laatste pagina. Daar probeert hij zijn utopia voor de laatste geloofwaardig te maken door een vergelijking te trekken met I-tunes en andere muzikale technologie. Excuus weer voor de stijl (al is dat ogen en oren van huishoudens wel weer grappig):
‘De ongekende overvloed van teksten en muziek – en woorden en beelden en veel meer – heeft luxe gebracht die ooit de rijkdom van een koning vereiste, naar de oren en ogen van miljarden gewone huishoudens. Het lijkt erop dat onze toekomst een vergelijkbare, door techniek gedreven transformatie in petto heeft, mogelijk gemaakt door apparaatjes op nanoschaal, maar dit keer met atomen in plaats van bits. De revolutie die hierop volgt, kan een ongekende overvloed brengen die de droom van iedere koning ver te boven gaat. Een postindustriële materiële overvloed die alle uithoeken van de aarde bereikt en haar last verlicht.’
Amen.
Niet kopen dus, dit boek. Die Drexler is gewoon gestoord.
K. Eric Drexler. Ongekende Overvloed. Hoe een revolutie in nanotechnologie ons leve ingrijpend zal veranderen. Uitgeverij Lias, 19,95 euro.
