Ach, Europa, daar zit je dan in je oude leunstoel. Je bent nu bijna zestig jaar getrouwd, en de passie is er wel een beetje uit, dat ziet iedereen. Over een paar maanden mogen je kleinkinderen op een feestje komen en kijken of er nog wat te vieren valt. Dan mogen ze stemmen, maar ze hebben niet veel zin om nog langs te komen nu je daar afgestompt naast je vrouw zit te simmen.
Jullie hebben samen de oorlog meegemaakt. Jij lag aan de ene kant van het front, terwijl oma overleefde aan de andere kant in de schuilkelder. Jullie waren vijanden, maar opa bleek een roos in de loop van zijn geweer te hebben gestopt toen de vrede werd getekend. Die brute soldaat bleek een ongelofelijke lieverd die een betere toekomst wilde voor jou en je (klein) kinderen.
Weet je nog? Jullie hielden elkaars hand vast toen Mitterand en Kohl in Verdun bij dat Eerste Wereldoorlog-graf stonden. Dat ging óók over jullie. Jullie waren van de generaties die de verschrikkingen van Hilter en Stalin nog hebben meegemaakt. Dat was in 1984. Toen waren jullie dertig jaar samen, en nog gelukkig.
Anno 2014 is Europa een uitgeblust huwelijk. De vraag is: is dat erg? Over deze pijnlijke kwestie spreken politici en intellectuelen zich zelden uit.
Het Europa-debat wordt gevoerd in bizarre utopie-termen. Het Burgerforum is boos dat het volk niks te zeggen heeft over de ingestorte relatie. Aan de andere kant zijn er kleinkinderen die grote woorden gebruiken om dit doodgebloede project van een strikje te voorzien. Beide groepen staan in de keuken tegen elkaar te schreeuwen, vaak zonder enig historisch besef.
Opa en oma kozen voor elkaar uit liefde, maar die liefde was gebaseerd om elkaar niet meer te hoeven haten. Liefde uit doodsangst.
Willem Elschot kon in zijn gedicht ‘Het Huwelijk’ vilein schamperen over ’praktische bezwaren’ die tussen droom en daad staan, maar die plaagstoot was zwartgallige huiskamerromantiek. Praktische bezwaren, doodsangst en hongerklop zijn een prima middel om bij elkaar te gaan wonen.
Eerst komt het eten en dan die moraal. Maar nu we in Europa allemaal te eten hebben is er geen moraal meer. Dat is best pijnlijk.
De grootste denkfout die de Europese grondleggers maakten was de gedachte dat economie de moraal uiteindelijk zou dicteren. Deze gedachte blijkt een waanidee te zijn geweest.
Lotsverbondenheid bleek toch iets meer in te houden dan de invoer van een gezamenlijk munteenheid. Uiteindelijk is die euro niet meer gebleken dan de aflaat voor ons gebrek aan liefde voor Europa.
Die liefdeloosheid is overigens best te verklaren. Europa heeft zichzelf nooit hoeven te bevrijden, zoals de Amerikanen. De Pelgrim Fathers vluchtten uit het oude continent om een eigen Utopia te starten. Niet in eerste instantie om rijk te worden, maar om vooral om vrij te zijn.
Europa is anders dan de Verenigde Staten gebouwd op een negatieve veronderstelling. In Europa gingen we samenwonen omdat we niet anders konden. Amerika is een gebouwd op het idee dat alle burgers eenzelfde missie hebben. De Amerikanen hadden een gezamenlijke vijand om tegen te vechten. Wij bevochten elkaar.
Is het ingedutte huwelijk nu definitief voorbij? Moeten we ieder zijns weegs gaan, zoals de PVV voorstelt? Het kan. Maar niemand wil het echt. We wonen inmiddels met een gezin in een huis en zitten in onze eigen hoekjes mee te swingen met onze koptelefoons op. We willen best samenwerken, maar wel als onze muziek gedraaid mag worden, en we ons zakgeld zelf mogen uitgeven.
Daar komen we nooit helemaal uit, omdat we nooit – zoals de Amerikanen – hebben geleerd om ten diepste democratisch te zijn.
In Amerika heeft de meerderheid altijd gelijk. In Europa heerste de terreur van de minderheid. In Europa heeft uiteindelijk nooit iemand gelijk, maar krijgt iedereen altijd zijn zin.
Het wordt tijd om dat slechte huwelijk van onze grootouders te redden en vast te stellen dat Europa ons meer heeft gebracht dan we willen toegeven. Zelfs slechte huwelijken hebben een functie.
