Er ontstaat de jongste dagen heel wat commotie omtrent het gevaar van ETFs voor de markt. We geven onze kijk op de heisa over deze financiële producten.
Terwijl de koersen hoge toppen scheren op de beurs, maken steeds meer beleggers zich zorgen over de houdbaarheid van de aandelenrally. Een terechte reactie: alles wat omhoog blijft gaan, komt een keer naar beneden. In het verleden ging het in de meeste gevallen dan hard naar beneden. Actieve en ervaren beleggers ruiken opnieuw onraad, in de onophoudelijke beursklim. Diverse experts waarschuwen de jongste weken en maanden voor specifieke elementen. Een almaar luider klinkende noodkreet gaat dan over ETFs. Dit financiële product kent een onstuitbare groei en neemt inmiddels gigantische proporties aan. Zo groot, dat steeds meer waarnemers zich luidop vragen stellen bij dergelijke beursgenoteerde fondsen.
Voor we hun kritiek nader onderzoeken, geven we eerst nog een woordje uitleg over ETFs. Want hoewel het geen nieuw product meer betreft, is het voor vele beleggers nog altijd een onbekend segment. ETF staat voor Exchange Traded Fund, of vrij vertaald: een fonds dat vrij verhandelbaar is op de beurs. Dit zijn de beursgenoteerde varianten van de bancaire fondsen, die de meeste investeerders wel kennen. Het verschil is dat ETFs constant verhandeld kunnen worden tijdens de openingstijden van de beurs waarop ze noteren. Een bancair fonds wordt slechts eenmaal per dag verhandeld, binnen het bankwezen.
Het is met andere woorden de geavanceerde variant van een bancair fonds, en bovendien zijn behoorlijk wat ETFs vele malen goedkoper dan de bankfondsen. Dit komt omdat het beheer van zo’n ETF weinig inspanning vergt. De tracker (zoals een ETF ook weleens wordt genoemd) volgt de stand van een index op. Die index wordt meestal door andere partijen beheerd, en de beheerder van een ETF behoeft enkel de toegang tot de data. Het enige wat de uitbater van een ETF moet doen, is de prijs van de betreffende index te ‘managen’. Dit proces is vaak computergestuurd, en dus minder kostelijk dan de menselijke inzet en expertise die komt kijken bij het beheer van een bancair fonds.
Het gemak van handelen in combinatie met de uiterst lage kosten, katapulteerde de ETF tot het snelst groeiende financiële product in vele generaties. Inmiddels is de markt van ETFs al ruim 3 biljoen dollar groot, maar de groei blijft jaar na jaar onstuimig.
De markt van ETFs is dermate groot geworden, dat diverse experts momenteel waarschuwen voor een ‘systemisch karakter’. Of anders gesteld, een probleem in de ETF-markt kan ervoor zorgen dat grote delen van de financiële markt geïnfecteerd geraken, en alles onderuit kunnen trekken. Een systeem dat we al enkele malen in het verleden zagen ontstaan, bijvoorbeeld in de aanloop van de kredietcrisis in 2008, of de valutacrisis eind jaren ’90. Hier zit natuurlijk een kern van waarheid in: als er een probleem optreedt in een bepaald marktonderdeel, kan dit altijd afstralen op andere delen. Sterker nog, in dat opzicht kan zelfs het kleinste onderdeel in de financiële markt een gevaar vormen. Het financiële stelsel is tegenwoordig dermate verbonden met elkaar, dat iedere vonk voor een explosie kan zorgen.
Vormen ETFs in dat opzicht een gevaar? Ja, maar niet meer dan de rest van de markt. Het gevaar loert altijd en overal, dat is nu eenmaal inherent aan het huidige financiële systeem. Waar we wel een mogelijk extra probleem in zien, is de concentratie. De bulk van de ETFs is geënt op de grote indices, van aandelenmarkten over de hele wereld. Deze indices focussen altijd voor een belangrijk deel op de grootste beurswaarden. Om dit concreet te maken: 50% van de Dow Jones Industrial index bestaat uit 9 aandelen. Voor de Engelse FTSE100 bestaat 50% van de index uit de 12 grootste aandelen. En dit gaat zo maar door. De opkomst van de ETFs heeft dus gezorgd voor een grotere concentratie van kapitaal in een beperkt deel van de markt.
Dat is een probleem, voor als de markt naar een correctieve fase overgaat. Aangezien dat grote delen kapitaal samengeklit zitten in enkele aandelen, kan een uitstroom of verkoopgolf zorgen voor uitzonderlijk grote klappen in deze namen. Dit kan dan weer voor een schokeffect zorgen bij de rest van de markt. Maar in de praktijk zou dit betekenen dat de volgende correctie mogelijk sneller kan ontwikkelen dan voorheen. Is dat een groot probleem? We denken het niet. Meer nog, je hebt een correctie liever sneller achter de rug, want zo kan de volgende stijging op de beurs ook weer sneller van start gaan.
Het grootste risico bestaat er wat ons betreft in dat ETFs straks, als de volgende crash ontstaat (en die komt altijd weer een keer), als de veroorzaker van de ellende worden aangeduid, terecht of onterecht. Dit kan dan allerlei extra regelgeving tot stand brengen, met als gevolg een einde van de huidige lage kostenstructuur. Dat zou enorm jammer zijn, want ETFs hebben veel innovatie en efficiëntie naar de beleggersmarkt gebracht. Het is vooral te hopen dat de sector bij de volgende beurscrash, er zonder al te veel kleerscheuren uit kan komen. We hebben er alvast een positieve kijk op.
