De Nederlandse regering weigerde in te grijpen toen de Pakistaanse atoomspion Abdul Quadir Khan in ons land nucleaire informatie kwam stelen. Sterker nog: ministers lieten deze spion bewust zijn gang gaan bij Urenco in Almelo, gespecialiseerd in het verrijken van uranium. Mede op basis van de informatie die Khan verzamelde over ultra centrifuge kon Pakistan een atoombom ontwikkelen. Kennis die volgens diezelfde Khan daarna is doorverkocht aan onder meer Libië en Iran – zelfs aan Noord-Korea. Landen waar ook toen al extremisten aan de macht waren, met een diepe haat tegen het Westen. Landen die ook bereid zullen zijn om deze atoominformatie verder te verspreiden, naar wie weet wat voor jihadistische strijdgroepen.
Het is veertig jaar geleden dat Frits Veerman, toenmalig medewerker van Abdul Khan, de spionage door zijn Pakistaanse baas bekend maakte bij de toenmalige geheime dienst BVD. Die was echter al op de hoogte van de activiteiten van Khan, maar had van de Amerikaanse CIA het verzoek gekregen om niet in te grijpen. Dat verklaarde oud-premier Ruud Lubbers in 2005 in het VPRO-programma Argos, dat door de jaren heen veelvuldig aandacht vroeg voor deze kwestie. Niet de Pakistaanse atoomspion, maar de Nederlandse klokkenluider kwam onder vuur te liggen. Frits Veerman, verbonden aan het technisch adviesbureau FDO (VMF-Stork) in Amsterdam, kwam in de Bijlmerbajes terecht, waar hij drie dagen lang werd ondervraagd: “Iedereen verklaarde mij voor gek. Ik voelde me machteloos, nietig.” Veerman kon wel degelijk bewijs overleggen: “Maar ik moest die brieven verbranden. Ik moest mijn mond dichthouden. Dat weigerde ik.”
In 1979 kwam de zaak alsnog aan het licht, toen de Duitse tv-zender ZDF onthulde dat Abdul Khan bij Urenco, een bedrijf van Nederland, Duitsland en Groot-Brittannië, op zoek was naar vitale informatie voor een atoombom. Door deze onthulling werd Nederland gedwongen een strafonderzoek te doen en werd Khan in 1983 veroordeeld tot vier jaar cel. Een uitspraak die in hoger beroep echter ongedaan werd gemaakt, nadat bleek dat in het proces een opzichtige vormfout was gemaakt. Het proces werd opmerkelijk genoeg niet opnieuw gedaan – wat toch voor de hand had gelegen – en Abdul Khan kon zijn gang gaan – tot in de jaren negentig. De Nederlandse regering stond ook toe dat Nederlandse bedrijven speciaal materiaal konden leveren aan Pakistan, zoals Philips, Stork en Van Doorne’s Transmissie, dat zelfs buizen leverde voor ultra centrifuge. Dat liep grotendeels via de Nederlandse handelaar Henk Slebos, die door de geheime dienst in de gaten werd gehouden, maar vervolgens niet werd gehinderd.
‘Ik heb dit altijd als een zware last met me meegedragen’, zei oud-minister Ed van Thijn in 2011 in de Volkskrant. ‘Het zou toch een niet te dragen gedachte zijn dat Nederland inderdaad aan de basis heeft gestaan van de proliferatie van nucleaire wapens aan de wereld tot aan de meest bedenkelijke landen aan toe. Dat is nogal een historische ballast.’ Het is raden waarom de Verenigde Staten (samen met Groot Brittannië) onze medewerking vroegen aan zo’n enorm spionageschandaal. Mogelijk omdat India een atoombom had – en daarbij hulp had gekregen van de Russen – moesten wij nu het politiek onrustige en radicaal islamitische Pakistan aan een atoombom helpen. Met kennis die dat land vervolgens heeft gedeeld met andere islamitische landen, waaronder Iran, dat nog altijd een nucleair gevaar vormt. Maar ook met het stalinistische Noord-Korea, dat al vele jaren daadwerkelijk een nucleaire bedreiging is.
Het is veertig jaar geleden dat Frits Veerman aan de bel trok en deze klokkenluider ondervindt nog elke dag de nadelige gevolgen. Hij verloor zijn baan en ook zijn sociale leven. Frits Veerman deed zijn burgerplicht, maar werd door de Nederlandse overheid geïntimideerd en kapot gemaakt. Begin deze maand is het Huis voor klokkenluiders van start gegaan. Ik wil dit huis vragen of het bereid is een onderzoek te doen naar de manier waarop Frits Veerman in al die jaren door de betrokken instanties is bejegend. Ook wordt het tijd dat duidelijk wordt waarom de geheime diensten in ons land atoomspion Abdul Khan zijn gang lieten gaan en wat daarbij de invloed is geweest van de Amerikaanse CIA. Dit lijkt mij een mooie taak voor de Commissie van Toezicht op de Inlichtingen- en Veiligheidsdiensten (CTIVD), de officiële controleur die toegang heeft tot alle gegevens bij de AIVD. Dit atoomschandaal is veel te groot om voor altijd verborgen te blijven.
