Ik heb niets te verbergen

Nu we met een vertraging van dertig jaar nu volgens rechter Leon in de Orwelliaanse maatschappij zijn aangekomen (volgens een ander nog niet) is het tijd eens bij de grootste dooddoener stil te staan. Of 11 redenen waarom ‘Ik heb niets te verbergen’ onzin is.

1. Het is niet de vraag of iemand iets te verbergen heeft. De vraag is of het normaal is dat wildvreemden op ieder moment en op de meest clandestiene manieren mogen inbreken om dat vervolgens analyseren. Het is de vraag of het normaal is om in een wereld te leven waar je tot in je slaapkamer bewust moet zijn dat iemand kan meekijken of meeluisteren en of je dan nog vrij durft te ontplooien?
2. U weet niet of u niets te verbergen heeft. U bepaalt niet volgens welke regels de computers van een vreemde mogendheid u beoordelen, hoe profielen werken en of ze wel correct zijn. Dat bepalen diensten waar we nog onvoldoende van weten. Wat wel duidelijk is dat men niet werkt volgens regel die wij met elkaar hebben afgesproken. Specifiek op de NSA: De Amerikanen behandelen niet Amerikanen anders en erkennen het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens niet. Dus hoe kan iemand beweren dat ze niets te verbergen heeft. Uiteindelijk bepalen we dat niet zelf, maar een cluster aan computers van een dienst die stelselmatig blijkt te liegen over wat ze nou wel of niet doen;
3. De suggestie dat een overheid goed met ICT omgaat. Zelfs al zouden de profielen kloppen, wat maar zeer de vraag is, dan is het de vraag of ICT correct is ingevoerd. Het feit dat er jaarlijks tientallen miljarden in samenwerkende inlichtingendiensten worden gestoken, betekent nog niet dat de systemen correct functioneren. Juist dure ICT-projecten blijken bovenmatig veel te falen concludeerde de Algemene Rekenkamer al in 2007. Om ongezien nu opeens vertrouwen in die ICT te hebben is nogal optimistisch en misschien zelfs naïef;
4. Het blijkt niet waar te zijn dat we niets te hebben verbergen. Gewild of ongewild heeft iedereen iets te verbergen. Desgevraagd geeft zo’n een op de drie mensen in een onderzoek aan een of meerdere geheimen mee het graf in te willen nemen. Meestal geen zaken waar we in Europa van zeggen dat het strafbaar is. Maar toegegeven in sommige landen is een bepaald geloof, alcohol- of drugsgebruik, slippertje, andere mening of andere seksuele voorkeur dan monogame hetrogamie ernstig strafbaar;
5. Het veronderstelt dat we te maken hebben met een overheid die altijd en overal correct is en handelt. Diverse Europese landen zijn in 2013 weer veroordeeld door het Europees Hof voor de Rechten van de Mens voor mensenrechtenschending. Allemaal landen die hun arm door Europese regelgeving ook tot ons land kunnen uitstrekken. Ook Nederland werd iets meer dan een jaar geleden voor handelingen van de AIVD en wij blijken ook vaker de mensenrechten te schenden. Onze inlichtingendiensten blijken bij zo’n beetje ieder onderzoek van de toezichthouder CTIVD de wet te overtreden. Zelfs na een veroordeling blijkt de staat het vonnis niet in wetgeving om te zetten. De overheid blijkt keer op keer niet Roomser dan de Paus. Met enige regelmaat blijken mensen ten onrechte te worden opgesloten, worden vervolgd of onderwerp van onderzoek te worden. Het vertrouwen via een carte blanche voor de overheid blijkt dus bitter weinig basis te hebben;
6. Wie een beetje leeft of deelneemt aan de maatschappij heeft altijd iets te verbergen. Er zijn nu eenmaal situaties dat je wel geheimen wilt bewaren: de burger die legitiem zich wil verzetten tegen komende regelgeving waar de overheid even niet op zit te wachten, de persoon die met zijn of haar gevoelens rond homoseksualiteit worstelt en nog niet klaar is om uit de kast te komen, de onderneming die probeert een product in de markt te zetten en de concurrentie voor te blijven, de advocaat die de al dan niet ten onrechte beschuldigde burger probeert bij te staan, een journalist die zijn bronnen probeert te beschermen, de opsporingsambtenaar die een onderzoek probeert uit te voeren, de persoon die een verrassing voor een geliefde probeert te regelen, iemand die zijn of haar geliefde ten huwelijk wil vragen, de zwangere vrouw die zelf wil bepalen wanneer zij mensen informeert en al dan niet het geslacht voor de geboorte wil delen …. ach u begrijpt het punt wel;
7. Het niets te verbergen hebben, is gemakzuchtig en maakt het te vanzelfsprekend dat het democratisch wel blijft functioneren zonder enige controle. De maatschappelijke ontevredenheid, het volatiele kiezersgedrag en de felle kritiek in de maatschappij maken duidelijk dat veel burgers dit zelf niet geloven. Door ongebreideld vertrouwen in het handelen van de overheid voelt de overheid zich niet gecontroleerd. Vanuit de historie weten dat macht corrumpeert en soms blijken bestuurders gewoon criminaliteit in het ambt te bedrijven. Juist macht moet continu worden gecontroleerd om misstanden te voorkomen. Het is bekend gegeven dat juist massale controle over burgers heel gemakkelijk leidt tot een totalitair regiem. Historisch is er teveel bewijs waar dat toe kan leiden. Overheden plegen genocide en niet burgers. Als we dus iets moeten controleren zijn het de overheden;
8. In het verlengde daarvan: de machtsverhouding is verstoord. Nu we weten dat overheden tot in onze slaapkamer ons bewaken, geen technologie ongemoeid laten om ons te bespioneren, zich suf tappen, gegevens vorderen bij de vleet tot de busrit aan toe en ons hele netwerk aan contacten bijhoudt, valt het wel op dat de overheid controleren nagenoeg onmogelijk is. De politie zet met regelmaat machtsmiddelen, zoals het wegsturen of legitimatie eisen, in tegen journalisten die op afstand hun werk legitiem proberen te filmen. Wie wel eens een Wob-verzoek heeft ingediend om het gedrag van de overheid in te zien, weet dat iedere smoes wordt aangegrepen om maar niet te leveren, termijnen massaal worden overschreden (Stichting Kika heeft al via mij duizenden euro’s aan boetes voor te laat leveren gehad – waarvoor dank!) en iedere vraag extreem beperkt wordt geïnterpreteerd. Ook moeten kamerleden soms meerdere ronden aan vragen stellen om hun controlerende taak nog een beetje te kunnen uitvoeren. En sinds de commissie Davids, die onderzoek deed naar de inval in Irak, weten we dat Nederland strooit met het begrip staatsgeheim en zo het volgen van de gang van zaken moeilijk te maken. Wie controleert uiteindelijk de controleurs als zij het controleren onmogelijk maken?
9. Het ‘ik heb niets te verbergen’ keurt een controle over de burgers goed, die het enorm moeilijk – zo niet onmogelijk – maken om ooit een regime omver te werpen als ooit zaken ontsporen. Zonder het door te hebben, geven mensen dus een motie van vertrouwen tot het einde der tijden dat we nooit meer een verkeerd regime krijgen. Dat is geloven in iets wat wel heel veel onzekerheden kent. Zeker in een samenwerkend Europa, waarvan ik moet bekennen eigenlijk te weinig van de overheden in andere lidstaten ken om daar mijn hand voor in het vuur te steken;
10. Het is niet de vraag of we iets te verbergen hebben, maar of het normaal is dat we worden bespied. Of het normaal is dat we worden gecontroleerd door structuren, waarvan zelfs de machtshebbers als John Kerry van moeten erkennen dat de diensten te ver gaan. Of het normaal is dat mensen hun baan opzeggen, omdat het controle apparaat is ingezet om een buitenechtelijke relatie op te sporen of wordt ingezet om tegenstanders het leven zuur te maken.
11. Wie vindt niets te verbergen te hebben, mag niet mensen het recht ontnemen wel iets te verbergen te hebben. Het is niet verkeerd niet iedereen alles te vertellen, gordijnen in het huis te hebben, niets te vertellen over een beginnende relatie of in een eigen ruimte eens gek te doen zoals dansen of vals zingen. Het zou weer normaal moeten zijn om eventjes jezelf te zijn: onbespied, ongecontroleerd en ongewogen;

Sinds de onthullingen rond de NSA weten we dat we in een soort Panopticon leven. De documentatie Panopticon geeft dat mooi weer:

Panopticon – de docu over jouw privacy from Peter Vlemmix on Vimeo.

Nogmaals: het is de vraag we ons leven mogen leiden op een manier die we zelf prettig vinden zonder de angst dat iedere stap die we zetten mogelijk gewikt en gewogen wordt door een al dan niet vreemde mogendheid volgens systemen die we eigenlijk niet snappen. Uiteindelijk doet het er niet toe of u iets te verbergen heeft of niet.