Het Amsterdamse stadsdeel Centrum organiseert voor haar bewoners cursussen ‘Omgaan met hangjongeren’. De insteek is hierbij dat de buurtbewoner uitgaat van de belevingswereld van de hangjongere. Deze zachte werkwijze kan haast niet haakser staan op de roep van rechts om harde aanpak van jeugdoverlast. ‘Je zou denken dat iemand die zich op straat misdraagt heropgevoed moet worden, maar in Amsterdam is het omgekeerde het geval’ schreef De Telegraaf. CDA-fractievoorzitter Limmen noemde de inhoud van de cursus ‘belachelijk’.
Judoaanpak
Gisteravond kwamen in een kleine ruimte in de Oosterkerk zo’n 25 deelnemers bijeen, verwelkomd door cursusleider Hans Kaldenbach die vriendelijk informeerde in welke hoedanigheid ik aanwezig was. Geen vreemde vraag, want slechts 11 aanwezigen bleken buurtbewoners. Daarnaast waren er mensen uit de jeugdzorg en verslaggevers van Nieuwe Revu en Panorama. Agressie in de samenleving, zo stelde de verslaggever van Panorama, is namelijk leuk voor de doelgroep. Maar liefst drie fotografen zetten de deelnemers van alle kanten op de foto.
Al snel werd duidelijk dat de cursus niet om hangjongeren draaide. De insteek van de cursus was het omgaan met mensen (en mensen blijken als het om overlast gaat altijd jongens te zijn) met korte lontjes. In interactie met zulke personen ontstaan er namelijk wel eens lastige situaties. In zo’n situatie werkt het voor de meeste mensen averechts om als mede-alfamannetje tegenover de overlastveroorzaker te gaan staan. Als confrontatie geen resultaat levert en de situatie slechts verergert, moet je iets anders doen. Volgens Hans Kaldenbach is dat andere: leg eerst contact en bied de jongere een eervolle uitweg. Confrontatie noemt hij de karateaanpak, terwijl hij zelf de judoaanpak voorstaat.
Begrip
De avond was praktisch ingesteld. Het ging niet om informatieoverdracht, daarvoor konden de deelnemers Kaldenbachs boek Hangjongeren: 99 tips voor buurtbewoners en voorbijgangers lezen, dat stadsdeel Centrum aanbood aan alle deelnemers. In plaats daarvan bespraken we ervaringen en oefenden we met situaties die de deelnemers zelf aandroegen. In het rollenspel ‘Benen op de treinbank’ leerden we dat aanspreken meer effect heeft als we de jongere een keuze geven; in het rollenspel ‘Rommel in het portiek’ dat investeren in contact essentieel is. Zelfs de stoere Panorama-verslaggever Micha koos voor de judoaanpak en stelde de hangjongere voor samen een biertje te drinken. Hiermee lukte het hem de hangjongere over te halen zijn bierblikjes op te ruimen.
Rollenspel 'Plassen tegen je voordeur'. Mijn aanpak (knietje) bleek niet correct.
Het is deze insteek gericht op begrip van de jongere die in de pers voor zoveel ophef heeft gezorgd. Het leidde ook tot gemor onder de deelnemers. Waarom zitten de korte lontjes zelf hier niet? Keer op keer herhaalde de cursusleider dat gedrag begrijpen niet hetzelfde betekent als goedkeuren. Hij voegde er aan toe dat hij dit normaal niet zo vaak zei, maar dat het nu anders was met al die pers in de zaal.
Gemengde problematiek
De ophef rond de cursus is het stadsdeel niet ontgaan. De daarom aanwezige persvoorlichter weet de persinteresse aan het huidige politieke klimaat en de coalitievorming. Amsterdam voert een repressief beleid op jeugdproblematiek. De vijf cursusavonden nemen met een begroting van €8.000 slechts een klein deel in van de totale begroting van €300.000. De problematiek is gemengd, waardoor veiligheidscijfers weinig inzicht bieden. Overlast van hangjongeren gaat vaak gepaard met alcohol- en drugsoverlast. Hangjongeren zijn een van de kleinste problemen van dit stadsdeel, maar het stadsdeel vindt het belangrijk mensen die overlast ervaren weerbaarder te maken. De politie komt namelijk niet als er blowers in je portiek zitten.
De gemengde aard maakte ook de cursus wat onduidelijk. In plaats van inzicht bieden in straatcultuur was de avond meer een algemene cursus omgaan met agressie. De cursusleider prentte ons in dat de karateaanpak soms ‘levensgevaarlijk’ is; een claim die hij versterkte door naast typische hangvoorbeelden ook voorbeelden van vrouwenmishandeling en zinloos geweld te geven. De cursusleider vroeg vaak aan de acteur ‘waarom reageer je zo’, om zo steeds de stem van de jongere aanwezig te laten lijken zijn. Zelf vestigde hij zijn autoriteit door verhalen te vertellen over ‘de buurtagent in Slotervaart’ en de keer dat hij cursus aan politiemensen gaf. Dit werkte en Aldenbachs tips werden, ondanks het eerdere gemor, overgenomen door de zaal.
Stroop
Een aantal deelnemers leefde duidelijk onder de druk van overlast, met name vrouwen in de zaal waren bang om langs groepjes te lopen. Een van hen merkte op dat ze de voorgestane aanpak zo onderdanig vond, ‘je bent steeds aan het pleasen’. Hoewel deels een semantische kwestie, was dit wel de boodschap van de avond. Met stroop vang je meer vliegen. Je hebt the carrot of the stick, en als de stok niet werkt of niet aanwezig is, kan het geen kwaad de wortel eens te proberen.
Zelf polshoogte nemen? De cursus wordt nog drie keer aangeboden. Voor ongelukkigen die niet in stadsdeel Centrum wonen is er een wachtlijst.
Linda Duits doet onderzoek naar jongeren en is eigenaar van Diep Onderzoek.
