Hoe komt het toch dat veel burgers ontevreden zijn over Europa, denken dat Brussel de hele dag onnodige regels bedenkt, zich ongevraagd met allerlei Nederlands beleid bemoeit en te veel geld kost? Al die vooroordelen zijn niet of nauwelijks waar, maar toch komen ze steeds weer terug in het publieke debat over Europa.
Deze vooroordelen zijn vooral vreemd omdat er veel informatie over Europa beschikbaar is. Folders, boeken en filmpjes laten juist zien dat Europa niet bemoeizuchtig is, goedkoop is en heilzame effecten heeft. Als burgers op zoek gaan naar informatie over Europa, kunnen ze vrijwel alleen dit soort pro-Europese informatie vinden. Waar komt dan toch al die ontevredenheid vandaan? Pro-Europese informatie kweekt kennelijk ontevreden burgers.
Enthousiastelingen en sceptici
Onlangs verscheen een boek dat dit fenomeen prima illustreert. Gerrit Voerman en zijn medeauteurs schreven het boek De Nederlandse eurocommissarissen. Ze bieden een kijkje in het leven en werk van de Nederlandse politici die de afgelopen decennia deel uitmaakten van de Europese Commissie (en haar voorlopers). De prestaties van de commissarissen komen uitgebreid aan bod. Twee commissarissen vallen op: Sicco Mansholt en Frits Bolkestein.
Jaren geleden zat Sicco Mansholt voor Nederland in de Europese Commissie. Hij geldt als een van de architecten van het Europese landbouwbeleid en is de held van veel Europa-enthousiastelingen. Zijn voorstellen worden in dit boek besproken, maar krijgen nauwelijks kritisch commentaar. Dat is vreemd want Mansholt’s beleid leidde niet alleen tot voldoende voedsel, maar vooral ook tot boterbergen en melkplassen die geld verslinden, het milieu belasten en toen ze naar Afrika werden verscheept de lokale economie om zeep hielpen. Maar in dit boek worden die problemen in een paar losse zinnetjes afgedaan.
In 1999 werd Frits Bolkestein eurocommissaris. Europa-enthousiastelingen vonden dat raar, want Bolkestein had zich altijd kritisch uitgelaten over de Europese Unie. Hoe kon een scepticus eurocommissaris worden? De auteurs van dit boek spitten uitgebreid in de prestaties van Bolkestein. Wat blijkt? Veel voorstellen van Bolkestein haalden het niet of werden jaren later in afgezwakte vorm aangenomen. Dat kwam volgens de auteurs vooral omdat Bolkestein nauwelijks steun had in Brussel omdat hij te kritisch was. Het misstaat niet alleen om kritiek te hebben op Europa, het blijkt ook zinloos.
Zwart-wit
Deze auteurs zijn vooral enthousiast over Europa: zij belichten alleen de positieve kanten, verzwijgen negatieve zaken of zwakken die af. Ook trekken ze nooit negatieve conclusies over Europa zelf. Uit dit boek blijkt bijvoorbeeld dat Europese functies op basis van vriendjespolitiek worden verdeeld en dat sommige beleidsmaatregelen om begrijpelijke redenen enorme weerstand oproepen, maar de auteurs negeren het omdat het niet in hun positieve wereldbeeld past. Mansholt krijgt te veel credits voor zijn werk, Bolkestein te weinig. Dit is illustratief voor alle informatie die breed beschikbaar is over Europa: de positieve toon overheerst, negatieve zaken worden weggestopt.
Ongeïnformeerde burgers mogen alleen leren dat Europa allerlei moois brengt, maar zij zijn niet gek. Zij weten intuïtief dat de wereld niet zwart-wit is, maar eerder bestaat uit grijstinten. Zij geloven verhalen die alleen de positieve kanten van Europa naar voren brengen op voorhand niet. Zou Europa werkelijk geen nadelen hebben? Door negatieve informatie weg te stoppen, wakkert pro-Europese informatie het gevoel aan dat burgers de halve waarheid horen. Vervolgens geloven ze geen enkel positief verhaal meer. Als Europa per se verdedigd moet worden, moet er wel iets grondig mis zijn.
Chris Aalberts is docent en onderzoeker politieke communicatie. Hij schreef onder meer een boek over de betrokkenheid van burgers bij de Europese Unie (www.chrisaalberts.nl)
