Het is aan velen van ons ongemerkt voorbij gegaan: afgelopen week werd een belangrijke politieke toespraak gehouden. Niet in Washington of Den Haag, maar in Straatsburg. Een ideetje van José Manuel Barroso, de voorzitter van de Europese Commissie. Naar het model van de Amerikaanse State of the Union, houdt hij voortaan jaarlijks een speech over de staat van de Europese Unie.
Traditie
Het is voor burgers gemakkelijk Europees nieuws aan zich voorbij te laten gaan, en dat geldt ook voor deze toespraak. De Amerikaanse State of the Union trekt een miljoenenpubliek en vormt een van de belangrijkste momenten van het politieke jaar. Niets van dit alles bij Barrosos toespraak: deze kreeg nauwelijks aandacht en men was zelfs bang dat Europarlementariërs niet zouden komen opdagen. Uiteindelijk werd een plan om afwezige Europarlementariërs te beboeten afgeblazen.
Europafanatici zullen zeggen dat dit aanloopproblemen zijn. Alle grote tradities binnen en buiten de politiek zijn kleinschalig begonnen, toen nog niemand de ‘traditie’ kende en niemand er warm voor liep. Is het slechts een kwestie van tijd voordat iedereen binnen en buiten Europa de televisie aanzet om naar de woorden van de voorzitter van de Europese Commissie te luisteren? Het antwoord is ‘nee’, en dat is ook maar beter ook.
Echte beslissingen
De Europese State of the Union zal pas brede belangstelling wekken bij journalisten en burgers als er relevante beleidslijnen of voorstellen in worden aangekondigd. De kans dat dit gaat gebeuren is op voorhand klein. De toespraak van Barroso laat dit duidelijk zien: hij maakt opmerkingen over ongeveer alle beleidsterreinen, variërend van de opkrabbelende economie, sociale voorzieningen en Europese infrastructurele projecten.
Dit klinkt allemaal heel belangrijk en gewichtig, maar vooralsnog is de vraag of Europa op deze manier de interesse van burgers kan oproepen. Europa betekent bijvoorbeeld veel voor de economie vanwege de interne markt, maar die is grotendeels voltooid. Dit zal voor burgers niet snel iets nieuws brengen. Sociale voorzieningen en infrastructuur zijn bij uitstek nationale beleidsterreinen waar Europa hooguit kan coördineren. De echte beslissingen over terreinen die burgers echt raken worden niet in Brussel genomen.
Bobo’s
Toch hield Barroso een wijdlopig verhaal waar iedere burger wel een standpunt of onderwerp van zijn gading in kon vinden. Het ging daarmee over alles en niets tegelijk. Dat lijkt geen voordeel, want geen journalist kan een goede samenvatting van een dergelijke toespraak maken. Toch is het beter dat Barroso met zijn toespraak een zo klein mogelijk publiek aanspreekt. Want als burgers niets nieuws uit de toespraak halen, wil dat nog niet zeggen dat ze er niets van leren.
Burgers weten vrijwel per definitie weinig van Europese politiek en hebben daarom een grote kans andere lessen uit de toespraak te halen dan Barroso beoogt: Barroso zal burgers vooral het idee geven dat er te veel Europese bobo’s zijn, hetgeen de belastingbetaler veel geld kost, waardoor Nederland steeds meer moet betalen. Vervolgens blijken die bobo’s zich ook nog met nationaal beleid te willen bemoeien. Burgers zullen zo hun beeld van Brussel versterken: Nederland mag meer gaan betalen voor minder invloed.
Gelukkig maar dat journalisten nauwelijks aandacht hebben besteed aan dit warrige verhaal van een van Europa’s slechtste sprekers.
Chris Aalberts is docent en onderzoeker politieke communicatie (www.chrisaalberts.nl)
