Benieuwd hoe de hulpverlening er vanavond af komt, in de laatste documentaire van het drieluik ‘Lost‘. Uit deel 1, Lost Boys (over de jeugdige Rotterdamse bendeleden van The Bloods), konden we al opmaken dat filmmaakster Margit Balogh niet veel op heeft met de professionals die zich met probleemjeugd bemoeien. Terwijl haar camera ontoegankelijke hoogbouw filmde, monteerde ze er herhaaldelijk suggestieve geluidsfragmenten als “tuut tuut tuut” en “dit is het antwoordapparaat van…” onder. De reclasseringsmedewerkster kwam er louter knullig op te staan. De hulpverlening is onbereikbaar en het zijn nog sneue types ook – dat wilde Balogh er maar mee zeggen.
Jeugdzorg als grote boosdoener
Lost Mother, docu 2 uit de reeks, is een verhaal waarvan je de haren te berge rijzen. Alle negen kinderen van ‘moeder Nel’ staan onder toezicht, zijn uit huis geplaatst of zitten in de jeugdgevangenis. Het gezin heeft een ellendig verleden: de vader mishandelde en misbruikte zijn kinderen jarenlang. Hij zit nu in de cel. Moeder Nel wordt in de documentaire gevolgd, in haar strijd om de kinderen weer thuis te krijgen en/of te houden. Dat lukt maar ten dele. De grote boosdoener: Bureau Jeugdzorg.
Want in Lost Mother komen de hulpverleners er zo mogelijk nóg slechter af. Bureau Jeugdzorg wilde niet meewerken aan de documentaire en is daarin nu ongewild haast groter dan zichzelf geworden. Als grote afwezige, als onwillige speler aan de telefoon (“Ja, ik moet nu ophangen”) en als de ultieme bad guy. Jeugdzorg liegt, bedriegt, verdraait, haalt kinderen weg en het zijn gewoon rotzakken. Kort samengevat is dat namelijk het perspectief van moeder Nel, een vrouw van het type ruwe bolster, blanke pit. Maar een ruwe bolster dus. Met ontzettend grote problemen.
Het Savanna-effect
Even voor de helderheid: het zóu natuurlijk kunnen dat jeugdzorg geblunderd heeft. Het ‘Savanna-effect’, wachtlijsten en gebrek aan budget zijn slechts drie van de redenen dat jeugdzorg nu niet bepaald de meest relaxte en goed geoliede organisatie in het land is. “Jeugdzorg liegt niet”, zegt de huidige directeur van Bureau Jeugdzorg, René Meuwissen, in een reactie op de documentaire. Hij voegt eraan toe dat hij er de volgende keer voor zou kiezen om zijn organisatie wel voor de camera te laten verschijnen.
Maar dat is deze keer dus niet gebeurd. En je kunt je afvragen waarom Balogh, bij gebrek aan wederhoor in de documentaire, niet heeft gedacht: “wacht, ik kan die film niet maken. Zeker niet in zo’n complexe en precaire situatie als deze waarin ‘de waarheid’ minstens twee kanten heeft”. Haar keuze voor het eenzijdig en klakkeloos volgen van moeder Nel is van het soort gemakkelijke journalistiek dat maakt dat Lost Mother geen documentaire in de echte zin van het woord meer is. Eerder een Ware Woensdagavondfilm, met – lekker helder – slachtoffers en daders. Misschien verkeerde Balogh in de (B-)filmische veronderstelling dat alles wat een brok in onze keel veroorzaakt goed materiaal is. Maar sentiment voelt dan misschien wel lekker – het brengt je over het algemeen helemaal nergens. Nou ja, hier: de oppervlakkige kijker heeft voorgoed de pest aan hulpverleners. En jeugdzorg en moeder Nel staan nu verder van elkaar af dan ooit.
Real-life drama
Hoe het in godsnaam met al die kinderen moet aflopen, dat is de vraag die overblijft. Evenals deze: had jeugdzorg het ook anders kunnen aanpakken? Of ziet ze daar op zijn minst voor de toekomst mogelijkheden toe? Als Balogh haar werk serieus neemt, maakt ze een vervolg op Lost Mother. En dan natuurlijk wel één waarin ze álle spelers in dit drama recht doet.
Vanavond is deel 3 uit het drieluik op televisie te zien: Lost Girl. EO, Nederland 2, 22.45 uur. Daarna te zien via Internet. Deel 1 en 2 zijn daar ook terug te kijken.
Jacq. Veldman is journaliste, geeft les bij een hbo-opleiding pedagogiek en recenseert graag tv en andere populaire cultuur. Haar columns vind je hier, voor oneliners heeft ze haar twitteraccount.
Foto: EO, Holland Doc
