Rick Santorum won dit weekend de voorverkiezingen in de staat Kansas. Dat was geen verrassing. Dé lakmoesproef voor het aanwijzen van de winnaar in Kansas is al jaren zo eenvoudig als kijken wie de meest conservatieve standpunten over homo’s en abortus heeft, en in beide categorieën laat Santorum de concurrentie ver achter zich. Romney had geen kans.
Kansas is een van de conservatiefste staten van de VS. Sinds 1932 stuurde de staat geen Democraat meer naar de senaat, en de huidige vertegenwoordiging van Kansas in beide huizen van het Congres bestaat uit enkel Republikeinen. Het is de staat waar abortusarts George Tiller voor zijn kerk werd doodgeschoten door een anti-abortusactivist, waar de ‘meest gehate familie uit Amerika’, de Westboro Baptist Church, borden met ‘God Hates Fags’ in elkaar knutselt en waar de communistenjagers van de John Birch Society op een stevige aanhang kunnen rekenen.
De Amerikaanse publicist en politicoloog Thomas Frank breekt in zijn boek What’s the Matter with Kansas zijn hoofd over de vraag waarom de stemmers in zijn thuisstaat Kansas jaar in, jaar uit het militantste soort Republikeinen naar Washington stuurt, terwijl de zichtbaar verslechterde en ooit welvarende suburbs in verval raakten. In 2000 koos het armste district in Amerika, gelegen in Kansas, bij de presidentsverkiezingen voor George Bush, terwijl zijn plannen rationeel gezien juist voor die stemmers rampzalig waren. Waarom wonnen de Democraten de verkiezingen daar en in de rest van de staat niet?
Politics makes strange bedfellows
Vorige week gaf Ian Buruma in een artikel met de treffende titel Our kind of truth het antwoord. Voor de stemmers op Santorum en de andere Republikeinen maakt het niet uit of ze de waarheid spreken, of dat de dingen die ze zeggen een relatie hebben met wat er in de werkelijkheid gebeurt. De postmoderne kritiek op de moderne wereld, verkondigd door marxistische intellectuelen vanaf de jaren ’60, luidde dat de objectieve waarheid een illusie is. “The most faithful followers of obscure leftist thinkers in Paris, New York, or Berkeley are the most reactionary elements in the American heartland,” schrijft Buruma. Reactionair rechts aan de haal met de erfenis van marxistisch links.
Als taal slechts de opvatting van de spreker weerspiegelt, dan wordt alles een vorm van propaganda. Thomas Frank kan, kortom, de inwoners van Kansas duizend keer de cijfers voorhouden of stapels onderzoeken presenteren die zijn stelling onderbouwen, geloven zullen ze hem niet. Frank woont namelijk in Washington en is duidelijk niet ‘een van hen’. Conservatieven in Kansas zijn succesvol omdat ze de verkiezingen een kwestie maken van wij, de Amerikanen met de conservatieve waarden en begrip voor de gewone man, tegen zij, de elite die het volk niet begrijpt. Feiten doen er niet toe als de tegenstander een niet te vertrouwen type met de verkeerde normen en waarden is.
Vestia en de Gulden
Helaas is dit geen zuiver Amerikaans fenomeen. Vorige week presenteerde de PVV een rapport over de terugkeer naar de gulden en meteen was er debat over de kwaliteit ervan. Een grote meerderheid van de economen fileerde het broddelwerk van Lombard Street Research. Mathijs Bouman voelde ‘economische nattigheid‘.
Maar doet het ertoe wat de experts vinden? Maurice de Hond peilde de stemming onder de Nederlandse bevolking over wat zijn vonden van ‘de kwaliteit van het rapport’. De uitkomsten waren niet verrassend. Van de PVV-stemmers meende 66 procent dat het een goed rapport was, bij D66 en Groenlinks was dat slechts 4 procent en 5 procent. Economie een serieuze wetenschap? Niet in de wereld van de vaderlandse politiek.
Feiten doen er niet toe, waar het om draait is de vraag of je een geschikte peer bent. Hetzelfde patroon was zichtbaar in het debat over het debacle met Vestia. Achter de poging van de PVV om het land te laten geloven dat de voormalig directeur van de woningcorporatie lid is van de PvdA (leugen), gaat een geraffineerd idee schuil over wie goed is en wie fout. Als het lukt om twijfel te zaaien over iemands karakter, dan heb je verder geen argumenten meer nodig: wat hij zegt kan immers toch nooit deugen.
Niet het idee, maar de afzender
Andere partijen leerden snel. Toen de PVV de naam bekend maakte dat het guldenonderzoek zou worden gedaan door Lombard Street Research, tuimelde progressieve partijen over elkaar heen om de eerste te kunnen zijn die de integriteit van het bureau in twijfel trok. Zelf ken ik genoeg mensen die lange tijd voor de gekozen burgemeester waren, maar dat nu ineens, omdat de PVV het ook in zijn programma heeft staan, niet meer zo’n fijn plan vinden. Want als die engerds ergens voor zijn, dan kan het niet deugen toch? Niet het idee, maar de afzender is tegenwoordig belangrijk.
Kustaw Bessems vroeg zich drie weken geleden af of deze stammenstrijd te staken is. Ik ben daar pessimistisch over.
