De F-117A Nighthawk, het eerste operationele stealth gevechtsvliegtuig, is weliswaar in 2008 vrij geruisloos met pensioen gegaan, maar oogt nog zoals iemand eens omschreef: ‘als iets dat nog moet komen’. Hoewel geweest, kunnen ze wel wéér komen. De overgebleven 52 veteranen uit de geproduceerde vloot van 59 toestellen staan niet buiten op de Davis-Monthan Boneyard in Arizona, maar in hangars op de Tonopah Test Range Airport in Nevada. Afgaande op verhalen uit de 1991 Golfoorlog zullen lokale vleermuizen hier de pest over in hebben. Hun navigatie sonargolven zouden niet terugkaatsen op een F-117. Ze vliegen zich te pletter tegen de Stealth Fighter. Die geen fighter was. En het niet terugkaatsen van geluidsgolven is wat anders dan het niet terugkaatsen van elektromagnetische radargolven. ‘Kelly’ Johnson (1910 – 1990) zou vet gegrijnsd hebben om het vleermuizenverhaal. Johnson was de beroemde baas van de Lockheed Skunk Works en heeft na zijn vertrek daar in 1975 nog als adviseur aan het Lockheed F-117 project bijgedragen. Volgens hem ‘kon’ dat stealth niet.
Ben Rich, de nieuwe Skunk Works baas meende van wel. Hij kreeg gelijk. Rich’ team leunde op het werk van de Russische fysicus en wiskundige Pyotr Ufimtsev, die formules ontwikkelde om de elektromagnetische reflectie van tweedimensionale vormen te voorspellen. Het leidde bij Lockheed tot een computerprogramma (Echo I) dat instrumentaal was voor het F-117 ontwerp, waarvan de hoekige vlakken radarstralen alle richtingen op reflecteren behalve terug naar de bron. Dit, voor zover de energiestralen niet door de RAM-panelen (Radar Absorbing Material) waarmee de F-117 is bekleed in warmte zijn omgezet. De RAM-coating bevat ferrieten. De (nano) ijzerdeeltjes hierin gaan trillen (verhitting) onder invloed van radarstraling en absorberen deze zo. Een complex verhaal. Bob van Donselaar legt in het Nederlands meer uit over ferrieten. Zij die treuren om gesneuvelde vleermuizen kunnen hier in .pdf een verklaring vinden voor hun doodsoorzaak. De RAM-coating van de F-117 is nogal toxisch, wat de vleermuizen in een afgesloten hangar tijdens de 1991 Golfoorlog mogelijk fataal werd, als dit geen broodje-aap verhaal is.
De Nighthawk moest niet giftig fataal zijn, maar door hoog-explosief te droppen. Ondanks het F-voorvoegsel van Fighter, was de F-117 een (jacht)bommenwerper. Flitsende vliegeigenschappen hadden geen hoge prioriteit bij de ontwikkeling. Zelf beweren F-117 vliegers dat de bijnaam Wobblin’ Goblin meer opgaat voor de pre-prototypen uit het 1976-1978 Have Blue project dat de stealth technologie valideerde. Toch was een ‘6+ g’ F-117 geen partij voor ‘9+ g’ categorie jagers zoals de F-16. Waar de F-117 op leunde voor de viervoudig redundant fly-by-wire besturing. Naast bietsen van F-16s werden er onderdelen van de A-10, F-15 en F-18 (als basis) gebruikt in de F-117. Deels om het project betaalbaar te houden, maar ook vanwege de geheimhouding. Een kist verstuurde onderdelen waar niet alleen ‘Neuswiel A-10’ op stond, maar ook in zat, wekte geen nieuwsgierigheid op.
Nieuwsgierigheid wekte de F-117 in overvloed op nadat de eerste van vijf prototypen in 1981 opsteeg. Area 51 in Nevada kreeg er een nieuwe UFO bij gedurende de testfase van de Nighthawk. Pas in 1990, het jaar dat Lockheed de laatste van 59 productie F-117A’s afleverde, liet de Nighthawk zich openlijk aan het publiek zien. Toch was het toestel al sinds 1983 operationeel en inmiddels een veteraan.
In 1989 dropten twee Nighthawks gedurende Operatie Just Cause boven Panama voor het eerst hoog-explosief zonder opgemerkt te worden. In 1991 vlogen 42 F-117s circa 1300 sorties tijdens Operatie Desert Storm. Ze waren gedurende deze campagne de enige toestellen die down town gingen boven Baghdad, waar, zo leek het, al het luchtafweergeschut van Saddam stond. Het raakte nimmer een F-117. Saddam had echter ook SAMs. Bergen SAMs waaronder de S-125 Neva (in NATO’s: SA-3 Goa). Ook daar wisten ze geen F-117 mee in het vizier te krijgen.
Wat de Serviërs in 1999 wel een keer lukten. Door te spelen met de frequentie (zo laag mogelijk) van hun gemoderniseerde SNR-125 ‘Low Blow’ radars wisten ze de stealth soms even te slim af te zijn. In combinatie met andere (radar)intel verkregen ze voldoende doelinformatie om een keer een F-117 neer te halen. Radarsystemen die in staat zijn om stealth te kloppen bleven en blijven vooralsnog vrij onnauwkeurig, omvangrijk en daarmee weinig mobiel, wat ze kwetsbaar maken. In 2003 konden Saddams luchtafweereenheden het Servische kunststukje of geluksschot dan ook niet herhalen en bleef de Nighthawk gedurende Operatie Iraqi Freedom wederom onzichtbaar voor Saddams SAMs.
Low Blow radar
Andersom niet. De F-117 vond zijn doelgebied met traagheidsnavigatiesystemen (INS) en GPS. Met de Forward Looking Infra Red (FLIR) in de neus kon het doel vervolgens gevonden worden. De Downward Looking Infra Red (DLIR) toren onderin de romp waar tevens een laserdoelaanwijzer in zit, stuurden vervolgens twee Paveway telgen aan uit de Guided Bomb Units (GBU) familie die vanuit twee interne ruimen tot op 18 kilometer hun doel vonden. Ook JDAMs en Maverick raketten behoorden tot de bewapening.
De Nighthawk had ‘het’ in 2008 nog volop en zou eigenlijk tot 2025 in dienst blijven. Hoge onderhoudskosten waren een reden van het voortijdig uitfaseren. Ook de introductie van onder meer de veelzijdigere, snellere en wendbaardere F-22 Raptor die minder hoekig eveneens het stealth predikaat voert, bespoedigde de opslag van de F-117. Tot groot verdriet van elke fan. En misschien wat vleermuizen.
Lockheed F-117A Nighthawk
Lengte: 20,09 meter. Spanwijdte: 13,20 meter. Vleugeloppervlak: 73 m². Gewichten: leeg 13.380 kilo, maximaal 23.800 kilo. Motoren: 2 x General Electric F404-F1D2 turbofans van 4808 kilo stuwkracht elk. Topsnelheid: 970 km/u (marginaal supersonisch in duikvlucht). Operationele actieradius: circa 900 kilometer zonder bijtanken. Bewapening: zie de specs op de F-117A site. Wat ze daar niet van de Nighthawk weten, mag je niet weten.
(alle foto’s: US Air Force)
