De Flughafen Berlin-Brandenburg, in de media afgekort met de IATA-code BER, is zich in rap tempo aan het ontwikkelen tot de Noord-Zuidlijn van Berlijn. In 1996 bepaalde de Stad Berlijn dat er één volwaardige luchthaven moest komen om de drie bestaande (Tegel, Tempelhof en Schönefeld) te vervangen. Ze zou gebouwd worden tegen het oude DDR-vliegveld Schönefeld aan. Redelijk dicht bij de stad dus, en de protesten over geluidsoverlast zwollen al snel aan. De stad en het Land Brandenburg drukten echter door en wezen andere plausibele varianten van de hand. In 2006 ging de spade de grond in.
Oorspronkelijk zou BER openen in juni 2012. Een verkeerd aangelegde brandblusinstallatie zorgde ervoor dat de opening moest worden uitgesteld tot oktober 2013. Dat bleek echter niet enige probleem. De afgelopen weken kwamen talloze andere blunders naar buiten in zowel planning als uitvoering: het willekeurig omwisselen van installaties in gebouwen, onvoldoende incheckbalies, bouwmachines die kriskras over onbeschermde natuurstenen vloerplaten ragden, ongeïsoleerde koelbuizen en de brandinstallatie die nog steeds niets doet – de nieuwe openingsdatum moest ook weer worden afgeblazen en het is maar zeer de vraag of de Berlijners voor 2015 van de nieuwe luchthaven kunnen opstijgen.
Al die fouten werden nogal wat erger gemaakt door het optreden van de Aufsichtsrat (Raad van Toezicht) onder leiding van Berlijns burgemeester Klaus Wowereit. ‘Wowi’, die zijn persoonlijke prestige aan het project had gekoppeld, bleek nogal nepotistisch te werk zijn gegaan in het samenstellen van de Raad. In het kort: veel bevriende bestuurders, maar niemand die enige ervaring meebracht in het plannen van grote infrastructurele projecten.
De reactie op de opstapelende problemen was voorspelbaar ineffectief: eerst werd de architecten en bouwplanners een staandevoetje gegeven, zodat niemand enig idee had over de status van de bouw. Vervolgens werd een ‘puinruimer’ geworven met een dusdanig horkerige bedside manner dat vooral medewerkers aan het project ontslag namen. De Aufsichtsrat en de toezichthouder bleven waar ze zaten. Het gevolg: sinds de zomer van dit jaar gebeurde er zo goed als niets op de bouwplaats, omdat niemand kon vertellen wat er moest gebeuren. Het is inmiddels wél duidelijk dat er structurele wijzigingen moeten plaatsvinden.
Het verhaal van BER is deels het verhaal van de val van Klaus Wowereit. Niet zo heel lang geleden werd hij nog gezien als mogelijke Kanzlerkandidat, maar dat ligt inmiddels al even achter ons. Wowereits opmars door de rangen van de Berlijnse SPD is indrukwekkend geweest en eindigde in 2002 in zijn verkiezing tot Berlijns Regierender Bürgermeister. De eerste openlijk homoseksuele burgemeester van een Europese hoofdstad bovendien, iets dat leek bij te dragen aan Berlijns hipheidsstatus: arm, aber cool. Niets leek ‘Wowi’ te kunnen raken, zelfs niet Berlijns onverminderde budgetproblemen. In 2011 werd hij zonder al te veel problemen herkozen toen de SPD een coalitie aanging met de christen-democratische CDU.
Maar vanaf dat punt begon het fout te gaan. Wowereits imago als ‘feestburgemeester’ en zijn onwil om veel inhoudelijke discussies te voeren suggereerde vooral ijdele oppervlakkigheid. In de nasleep van Christian Wulffs aftreden als Duitse president vanwege belangenverstrengeling bleek ook Wowereits omgang met vage vastgoedtypes niet helemaal door de beugel te kunnen. Maar in tegenstelling tot Wulff voelde de burgemeester zich niet in het minst gegeneerd door de situatie. Als gevolg daarvan verzuurde de relatie met de pers nogal en het is niet raar dat die bovenop Wowereit sprong toen het BER-debacle dit weekeinde tot uitbarsting kwam.
‘Damage Control’ volgde: Wowereit wisselde zijn voorzitterspositie in met de Brandenburgse minister-president Matthias Platzeck maar bleef in de Aufsichtsrat zitten. Alomtegenwoordig ongelovig hoongelach volgde – en bezorgdheid omdat de burgemeester zich niet scheen te realiseren in welke moeilijkheden hij zich bevond. Ex-coalitiegenoot Bündnis 90/Der Grünen kondigden meteen een motie van wantrouwen aan. Coalitiegenoot CDU steunde in een verklaring de coalitie met de SPD – over de burgemeester zelf bleef ze – veelbetekenend – op de vlakte. Zelfs de Berlijnse SPD maakt zich momenteel grote zorgen over zijn burgemeester. Binnen de partij denken velen dat de dagen van Wowi geteld zijn.
En de luchthaven? De teller staat inmiddels op dik vier miljard euro, twee meer dan geraamd; naar schatting is op zijn minst nog eens twee miljard nodig om het project te voltooien. Pachters van winkels moeten worden afgekocht voor zover ze inmiddels niet helemaal failliet zijn. Luchtvaartmaatschappijen en de Deutsche Bahn (die voor een miljard een nagelnieuwe spoorlijn naar het vliegveld aanlegde) schreeuwen om compensatie. Inmiddels gaan stemmen op om maar helemaal opnieuw te beginnen.
CC-Foto: ‘Berihert‘
