Frankrijk heeft haar eigen Mohamed Bouazizi. Het is Djamal Chaab uit Nantes. Deze 43-jarige man verbrandde zichzelf vorige week woensdag voor de ‘pôle emploi’.
De Franse uitkeringsinstelling had de man laten weten dat zijn werkloosheidsuitkering zou worden stopgezet. Chaab stuurde daarop een brief waarin hij zijn zelfmoord aankondigde aan verschillende Franse kranten. Tegenover het kantoor van de pôle emploi in Nantes gooide hij benzine over zich heen, stak zichzelf in brand en overleed ter plaatse.
In navolging van Chaab volgden meer zelfverbrandingen. Zo ontsnapte een 49-jarige man in de Parijse voorstad Saint-Ouen aan de dood nadat hij afgelopen vrijdag op straat zijn overhemd aanstak. Een zestienjarige jongen in La Rochelle, niet ver van Nantes, stak zichzelf in brand op zijn school. Hij zei getraumatiseerd te zijn door het voorval in Nantes.
Frankrijk kent ruim tweehonderdduizend zelfmoordpogingen per jaar, die zorgen voor meer dan tienduizend doden. Volgens psychiater Michel Debout is het aantal zelfmoorden in Frankrijk gestegen als gevolg van de economische crisis. Sinds het begin van de crisis in 2008, tot publicatie van zijn onderzoek in 2011 betaalde Frankrijk een tol van 750 extra zelfmoorden.
Niet alleen in Frankrijk zorgt de economische crisis voor zelfmoorden. In zowel Griekenland als Italië kwamen zelfverbrandingen voor. Vorig jaar protesteerden in Rome zo’n duizend Italianen tegen het toegenomen aantal zelfdodingen onder werklozen en verarmde gepensioneerden. Ook de Italiaanse kleine ondernemer zou de dupe zijn. Daarvan maakten er in 2010 een kleine tweehonderd een einde aan hun leven.
De meeste zelfmoordpogingen worden in alle stilte thuis gepleegd. Chaab verbrandde zich in het openbaar. Het is behalve een laatste middel om gehoord te worden, ook een manier om de maatschappij te ondervragen, aldus Michel Debout in Le Monde (18 februari).
Zonder twijfel stonden Chaab de beelden van Mohamed Bouazizi voor ogen. De 26-jarige Tunesiër stak zichzelf in brand uit onvrede om zijn lange werkloosheid en uit protest tegen de politie die hem verbood zijn fruit te verkopen op de straten van Tunis. Volgens vrienden hield Bouazizi vooral uit dreiging een brandend papier in de lucht, terwijl zijn kleren doordrenkt waren met benzine. Dat de uiterst riskante dreiging voor zijn dood zorgde, was vooral een ongelukje. Hoe dan ook, de dood van Bouazizi vormde de aanleiding voor massale protesten tegen de Tunesische dictator Ben-Ali, waarmee twee jaar geleden de Arabische Lente werd ingeluid.
Zelfverbrandingen als publieke aanklacht, het kwam in de geschiedenis vaker voor. Een greep uit de voorbeelden: Vietnamese monniken verbrandden zich in 1963 uit protest tegen hun vervolging door de katholieke regering van Zuid-Vietnam. De Tsjechische student Jan Palach verbrandde zichzelf in 1969 uit protest tegen de Sovjet bezetting van zijn land. In 2009 kwamen tientallen Tibetaanse monniken om toen ze zichzelf in brand staken uit protest tegen de Chinese bezetting van Tibet.
De zelfverbrandingen zijn allemaal voorbeelden van protesten tegen grote politieke misstanden. De roep om onafhankelijkheid gaat gepaard met een publieke demonstratie van wat paradoxaal genoeg de grootste daad van zelfbeschikking is: een eind maken aan je leven, door te kiezen voor een langzame pijnlijke dood.
Monniken verbrandden zich voor vrijheid van religie en onafhankelijkheid van hun natie. Jan Palach kwam op tegen het ijzeren gordijn. Met de dood van Bouazizi werden onvrede om de economische malaise en een corrupt Tunesisch regime aan dit rijtje toegevoegd. Met zijn daad nomineerde Chaab de economische crisis in Frankrijk, en het daaruit voortgekomen gevoel van onmacht voor dit dubieuze podium van de wereldgeschiedenis.
Willem van Ewijk is correspondent in Parijs voor De Nieuwe Pers en ThePostOnline.
Foto cc purpleslog
