Al wekenlang horen we hier op Euromaidan in Kiev ieder uur het volkslied langskomen. De tekst kennen we inmiddels uit ons hoofd, maar tot 20 februari leken de mooie zinnen over de volk van de Kozakken en hoe zij hun leven neerleggen voor vrijheid niet meer dan wat nationalistische poeha. Nu zie ik in levende lijve hoe deze jongens en mannen, en soms ook vrouwen, geweervuur trotseren om hun protestkamp veilig te stellen.
Een meter voor onze neus wordt een man die een schild draagt door zijn hoofd geschoten. Een ander kijkt of hij nog leeft. Spoedig komen vier kameraden zijn lichaam wegdragen richting het Onafhankelijkheidsplein (Maidan Nezalezhnosti) onder de heuvel. De achterhoede blijft materiaal voor de barricades aanleveren terwijl overal om ons heen mensen worden afgeknald door onophoudende schoten. Hun ijzeren en houten schilden, bedoeld voor veldslagen met de politietroepen, zijn tegenover 7.62mm snipermunitie even nuttig als karton. We snappen eigenlijk niet waarom ze nog steeds voorwaarts stormen, maar het werkt wel.
‘Werkloze bodybuilders zijn uit de rottende industriegebieden van het land naar Kiev gebust om demonstranten te terroriseren voor zo’n 20 euro per dag’
Waar ze de afgelopen twee dagen nog met hun rug tegen de muur stonden, hebben de activisten hun verloren gebied weer heroverd. Af en toe wordt er tegen ons geschreeuwd. Of we niet willen ophoepelen met die camera. Journalisten zijn hier niet populair, al hebben we sommige activisten al twitterend achter een muurtje hun status zien doorgeven wanneer de geweersalvo’s toenemen.
Dezelfde ochtend, een paar uur eerder, kijken wij en de andere journalisten in het hostel uit over het balkon. De verveelde sfeer en sarcastische opmerkingen zijn sinds twee dagen geleden totaal verdwenen, nadat de speciale politie-eenheid ‘Berkut’, ondersteund door hordes titushki, werkloze bodybuilders uit de rottende industriegebieden van het land die naar Kiev zijn gebust om demonstranten te terroriseren voor zo’n 20 euro per dag, het halve kamp onder heeft gelopen op 18 februari. Een ochtendprotest van de activisten van Euromaidan in het Marinskypark voor het Oekrainse parlement wordt door Berkut beantwoordt met traangas, stungranaten met vastgeplakte stukken metaal en spijkers, molotovcocktails, knuppels en een totaal gebrek aan remming. De metro gaat dicht, de wegen van Kiev worden geblokkeerd en elke tent die Berkut passeert – waarvan vele vol medische en technische apparatuur – wordt in de fik gezet. Zelfs het massieve Vakbondgebouw, waarin het perscentrum en een veldhospitaal zijn gevestigd, moet het ontgelden.
Aan het eind van de dag staat de dodenteller op ongeveer dertig, maar er is niemand die nog het idee heeft dat het geweld voorbij is wanneer we uitkijken op het vuur voor de barricades, levend gehouden door demonstranten die er alles aan doen om de politie niet verder te laten oprukken.
De pilaar van de Slavische godin Berehynia, voorheen het centrum van het kamp, vormt nu de frontlinie. In wat nog over is van het tentenkamp is de sfeer te snijden. De wind is wispelturig, wat betekent dat de rook van de brandende autobanden soms wordt teruggeblazen, een groot risico voor de demonstranten omdat die dan blind zijn voor een eventuele aanval.
De voorgaande avond is een staakt-het-vuren aangekondigd, maar inmiddels worden stenen en molotovcocktails weer over en weer gegooid. Berkut probeert tevergeefs het conservatorium, nu het nieuwe veldhospitaal, in brand te steken. Ondertussen proberen een aantal demonstranten met schilden op het hogere grond rond de pilaar te klimmen via de barricade beneden. Ze schuilen achter een uitgebrande bus. Meer molotovs en stenen worden over en weer gegooid.
Een grote menigte verzamelt zich bij de trappen richting de pilaar. Vanaf het podium vraagt de spreker om versterkingen in bepaalde locaties. We doen ons gasmasker op – het is te voelen dat alles nu kan gebeuren. We verwachten dat dit weer een slag tussen Berkut en de activisten wordt, en dat we weer worden teruggeslagen en compleet van het kamp gejaagd. Het loopt echter anders.
Wat ik dacht dat een herhaling van de 18e februari zou worden, loopt uit tot een bloedbad voor het oog van de hele wereld. De politie trekt zich terug naar hun bussen wanneer de menigte over de barricades klimt en naar voren stormt in een scêne die ook in Parijs in 1789 had kunnen plaatsvinden, maar dan met smartphones die alles opnemen. De eerste barricade bij de brug wordt opnieuw ingenomen. Ondertussen wordt de heuvel beklommen door honderden anderen.
Bovenaan loopt het uit tot een confrontatie voor het Oktoberpaleis, dat door Berkut is bezet. Shotguns met dodelijke munitie worden gebruikt om de aanstromende menigte af te houden terwijl snipers in Hotel Oekraïne, dat over het hele plein uitkijkt, mikken op het hoofd, hart en slagaders van de demonstranten.
‘Wanneer politietroepen met Kalashnikovs en snipergeweren weer naar het Oktoberpaleis oprukken en iedereen in de weg neermaaien dringt het besef door dat hier heel erg veel ongewapende mensen worden doodgeschoten omdat Yanukovich zijn gouden kranen niet wil opgeven’
Ondanks dat het aantal mensen dat wordt weggedragen maar blijft toenemen, worden nieuwe barricades haastig opgezet op de oorspronkelijke grenzen van Euromaidan. Even voor de frontlinie, naast het Oktoberpaleis, hebben een paar activisten moeite met het loskrijgen van een paar ijzeren schuttingen. Om van het nutteloze gevoel af te komen besluiten we ze een handje te helpen. Na een paar keer tegelijkertijd schoppen komt de plaat los en wordt deze weer afgevoerd naar de voorste barricades, die nog steeds onder vuur liggen. Na het schieten van onze foto’s besluiten we dat het tijd is om terug te gaan om ze op te sturen. Andere journalisten hebben we hierboven nog niet gezien, behalve de Amerikaanse blogger die vooral “some action, dude” wilde zien.
Terwijl ergens aan de rand van ons zicht lui in hun rug worden geschoten en omvallen, lopen we terug naar het hostel. Van enig besef van gevaar is nog geen sprake – het is tijd voor business. Pas later, wanneer politietroepen met Kalashnikovs en snipergeweren weer naar het Oktoberpaleis oprukken en iedereen in de weg neermaaien, en zelfs in de menigte beneden beginnen te schieten, dringt het besef door dat hier heel erg veel – ongewapende – mensen, waaronder medics en journalisten, worden doodgeschoten omdat de boef Yanukovich zijn gouden kranen niet wil opgeven.
Wanneer we later voor een bekende Amerikaanse hamburgertent zitten met een Franse fotograaf, zien we een menigte verzamelen bij de ambulances. “Wil je blij zijn dat je nog leeft?”, vraagt de Fransman, die al eerder verslag heeft gedaan van het geweld in de Arabische revoluties. We nemen een kijkje. Bij de aanblik van de doden die daar liggen, de nationale vlag over hun lichaam gedrapeerd, is het moeilijk om een strak gezicht te houden. Enkele collega’s lukt het in ieder geval niet, evenals vele anderen in de verzamelde menigte.
Inmiddels zijn de pakweg honderd doden van Euromaidan omgedoopt tot de ‘Hemelse Honderd’ – de zelfverdediging van het tentenkamp is opgebouwd in velen ‘honderden’, zoals dat bij de oude Kozakken ook ging. Het gevoel bij het nemen van foto’s wanneer later de doden in doodskisten het Onafhankelijkheidsplein worden rondgedragen is geweldig, vanwege de rauwe emoties die af te lezen zijn op de gezichten van de mensen, maar ook in de stem – of stilte – van de menigte. Tegelijkertijd is het ook verschrikkelijk omdat wij net aasgieren zijn die voeden op de ellende van anderen. De laatste aanval blijkt eveneens fataal voor het Yanukovich-regime te zijn geweest.
Na de 20e is alles in sneltreinvaart gegaan – het bezet van het parlementsgebouw door Euromaidan, de vlucht van de president, de vrijlating van Yulia Timoshenko, het nieuwe parlement, het herstel van wetten die door Yanukovich zijn aangepast, de aankondiging van nieuwe verkiezingen en brouwende problemen in de Krim, aangewakkerd door Rusland. Enige vorm van verlating of viering hoef je hier niet te zoeken. Integendeel. Hoewel het aantal activisten teruggelopen is, zijn degenen die nog over zijn, allerminst van plan weg te gaan voordat de nieuwe verkiezingen in mei zijn gehouden.
De mensen op Maidan zijn niet tevreden. Het is nog teveel oude wijn in nieuwe zakken. Zij willen nieuwe politici, en nieuw systeem in het land. Op dit moment proberen sommige groepen activisten vuurwapens te bemachtigen voor een eventuele burgeroorlog of Russische invasie. Het is makkelijk om te vergeten dat dit allemaal begon met een klein protest van studenten over een mislukte handelsdeal met de Europese Unie.
Inmiddels draait het daar al lang niet meer om, en is Euromaidan vooral een protest van mensen uit alle bevolkingslagen tegen alles wat fout is in Oekraïne, tegen de angst waar normale mensen in het dagelijks mee te maken hebben: de angst om naar de dokter te gaan omdat deze misschien eerst een steekpenning wil, de angst om geen studie of baan te kunnen krijgen wegens oneerlijke competitie, de angst voor politieagenten, angst om hun salaris deze maand niet te ontvangen.
Zolang de corruptie nog in alle lagen van het systeem aanwezig is, gaat de revolutie nog door.
