Het is de belangrijkste journalistieke gebeurtenis in Brussel: de dagelijkse persconferentie van de Europese Commissie. Elke werkdag vindt deze om 12.00 uur plaats in het megalomane Berlaymontgebouw. Op woensdag is de belangrijkste, want dan heeft de Europese Commissie vlak daarvoor ook daadwerkelijk vergaderd. De persconferentie is de beste manier om zicht te krijgen op wat de Europese Commissie doet, maar toch is de waarde ervan nihil.
De perszaal van het Berlaymontgebouw herbergt meer dan tweehonderd stoelen en er zijn vertalingen mogelijk in alle EU-talen. De zaalvulling wisselt. Woensdagochtend spreekt Eurocommissaris Marianne Thyssen tegen een bijna lege zaal, terwijl Frans Timmermans even later een half gevulde zaal tegenover zich treft. Vertalingen in alle talen zijn er alleen als het belangrijk is. De persconferenties van woensdag worden in 23 talen vertaald, op dinsdag is er slechts keuze uit Engels, Frans en Duits.
De persconferentie heeft altijd dezelfde opbouw. De leiding ligt bij de persvoorlichter die soms als enige het woord voert, maar meestal als rol heeft de Eurocommissaris te assisteren. In een enkel geval zijn er twee Eurocommissarissen aanwezig. Zij hebben een heel gevolg van Commissie-ambtenaren meegenomen die vooraan zitten om eventuele detailvragen te beantwoorden. In de meeste gevallen zijn zij tijdens de persconferentie niet nodig. Ontwijkende antwoorden kunnen de Eurocommissarissen zelf ook wel geven.
De Eurocommissaris start met een monoloog. Woensdag komt Marianne Thyssen met maatregelen om gehandicapten te helpen en presenteert Frans Timmermans een agenda voor de circulaire economie. Dit is beide keren een goed nieuws show: Thyssen doet alsof dit de eerste keer is dat gehandicapten echt effectief worden geholpen en Timmermans doet het voorkomen alsof het milieu, de grondstoffenproblematiek en het klimaatprobleem binnenkort door de EU de wereld uit zijn. Eurofiele journalisten weten waar ze hun positieve EU-informatie vandaan moeten halen.
Dan komen de vragen van journalisten. De meeste journalisten hebben die echter niet. De reden daarvoor ligt voor de hand. Als premier Rutte in Nederland een persconferentie geeft en plannen onthult, kunnen journalisten vragen stellen over maatschappelijke reacties, ander beleid en de coalitieverhoudingen. Europese voorstellen zijn een hele andere tak van sport: maatschappelijke reacties zijn er alleen bij uitzondering, om de relatie tussen de voorstellen en ander beleid te kennen is extreem veel Europese kennis nodig en een vaste coalitie is er sowieso niet. Voor de reacties uit het Europees Parlement interesseert vrijwel niemand zich.
En dus zijn er twee typen vragen: gedetailleerde en algemene. Thyssen krijgt bij haar voorstellen voor voorzieningen voor gehandicapten de vraag hoe deze zich verhouden tot de anti-discriminatierichtlijn waar de lidstaten al jarenlang over steggelen. De vragensteller heeft haar huiswerk gedaan maar een gedetailleerd antwoord krijgt ze niet: Thyssen hult zich in vaagheden.
Bij algemene vragen kan de Eurocommissaris nog makkelijker onder een antwoord uit: “we reageren niet op X”, “we zijn ermee bezig” en “we zijn nog in gesprek”. Het illustreert allemaal wat de Europese Commissie is: een ambtelijke dienst die per definitie liever niets openbaar maakt.
Beter beschouwd hebben journalisten hier weinig te zoeken. De persberichten vertellen hetzelfde als de persconferentie en het enige pluspunt van de persconferentie – het stellen van vragen – levert nauwelijks iets extra’s op. Maar het gaat dieper: de vraag is ook of de voorstellen die gepresenteerd worden er überhaupt ooit komen. Als het kabinet in Nederland een voorstel doet, is dat nieuwswaardig omdat de kans groot is dat dat voorstel op hoofdlijnen door de coalitie wordt gesteund.
Die garantie is er in de EU niet. Er is geen coalitie in het Europees Parlement die de Commissie sowieso steunt en allerlei lidstaten kunnen lastig gaan doen. Het Commissievoorstel is hooguit een eerste stap in een lang onderhandelingsproces waarbij voorstellen volledig kunnen wijzigen of op de agenda kunnen blijven hangen, zoals dat bij de anti-discriminatierichtlijn het geval is. Niemand weet of die er ooit nog komt, maar de Europese Commissie heeft er ooit wel een goed nieuws show over kunnen geven.
Het is dus niet zo erg dat de meeste media deze persconferenties negeren.
Dit jaar doet Chris Aalberts onder de titel Bruslog – Brusselse logica – verslag van Europese politiek in Brussel, in Den Haag en in het land. Voor zijn verslaggeving is ook jouw financiële steun essentieel.
