Ze hebben er zelfs gezamenlijk voor geflyerd: de opmerkelijke coalitie van D66 en SP in Castricum. Vooralsnog zijn D66 en SP de enige partijen die enthousiasme voor het Oekraïne-referendum lijken te hebben. Vrijdagavond vindt in multifunctioneel centrum Geesterduin een debat plaats tussen Europarlementariërs Marietje Schaake (D66) en Dennis de Jong (SP).
Een mevrouw uit het publiek is SP-lid maar “ze heeft wel haar eigen mening, hoor”. Ze wil graag “informatie” hebben. Ze wordt op haar wenken bediend: ook de debatleider meldt omstandig dat dit “een informatieve avond” is. Het referendum “leeft enorm in Castricum”, weet hij te melden. Er zijn zeker honderd mensen komen opdraven. Iedereen lijkt er verbaasd over. Maar een oudere dame fluistert achter me: “op 30.000 inwoners is dit natuurlijk niets”. Het publiek is oud en lijkt vooral te bestaan uit de lokale SP- en D66-leden, die beurtelings braaf voor de eigen Europarlementariër klappen.
De betrokkenheid van inwoners van Castricum bij het referendum blijft onduidelijk. Een D66’er denkt dat de opkomst nog geen 20% zal zijn. Een SP’er schat dat de opkomst net de opkomstdrempel haalt. Een vrouw in het publiek is gekomen om Dennis de Jong in het echt te zien. Het referendum is volgens haar onzin. Een andere dame meldt dat ze moet overgeven van het referendum omdat het een initiatief van GeenStijl is. Op de vraag waarom ze hier dan toch gaat zitten, komt geen antwoord.
De debatleider begint met vragen uit de zaal. Werkelijk alles komt langs: het verdrag en de Nederlandse arbeidsmarkt, ISDS, de handel met Oekraïne, homo’s in Oekraïne, de verdeeldheid in Oekraïne, de Brexit, andere associatieverdragen van de EU, Rusland en nog veel meer. Alle onderwerpen lopen door elkaar met als belangrijkste kenmerk dat niemand uit het publiek veel van Oekraïne of het verdrag weet. Er zijn twee opties: men weet helemaal niets óf men kent alleen de visie van respectievelijk GeenStijl of die van D66. De critici zijn in de meerderheid.
Schaake meldt dat ze blij is met de belangstelling voor dit debat. Dat klinkt als een boer met kiespijn, want het debat illustreert vooral de onmogelijke positie van voorstanders. Schaake vertelt over haar instemming met het verdrag vanwege de handel, de rechten van minderheden zoals homo’s, de democratie in Oekraïne en de stabiliteit in de regio. Haar SP-collega De Jong heeft het over de economische rampspoed die het verdrag heeft gebracht. Dat gaat volgens De Jong tot instabiliteit leiden. Hij wil een land wat zowel met Rusland als de EU samenwerkt.
Schaake heeft het duidelijk moeilijker dan De Jong. Beide wijzen op mogelijke gevolgen van het verdrag en komen met toekomstbeelden. Die zijn vrij simpel: Globaal zal er volgens Schaake bij een verdrag veel moois opbloeien in Oekraïne, terwijl De Jong rampspoed voorspelt. Beide visies zijn speculatief al is het maar omdat we niet in de toekomst kunnen kijken en onpartijdige kennis over Oekraïne en dit soort verdragen ontbreekt. We moeten het bij dit referendum dus van ons gevoel hebben.
Welk mooi toekomstbeeld Schaake ook naar voren brengt, we horen hier meerdere keren hetzelfde: cultuur laat zich niet dwingen en dus levert een verdrag onherroepelijk spanningen op. Schaakes doelen voor Oekraïne zijn niet omstreden, maar het idee dat de EU die doelen kan realiseren is dat wel. Of het nu komt door de euro of door de vluchtelingen: het besef dat mooie EU-beloften niet per definitie waarheid worden en ook anders kunnen uitpakken komt hier overduidelijk aan de oppervlakte.
Schaake heeft de ballen hier te gaan staan en ze doet haar best, maar ze kan deze indruk niet wegnemen. De invloed van het verdrag op Nederland helpt ook al niet mee. “Wat merken we er eigenlijk zelf van?” wil een man aan het einde weten. Uw verslaggever moet lachen als Schaake droogjes meldt dat het verdrag in Nederland “geen schokgolf” zal veroorzaken. Haar uitspraak is niet nieuw: eerder die avond stelde ze al terecht de retorische vraag of een van de aanwezigen weleens iets van een ander, eerder gesloten associatieverdrag heeft gemerkt. Er zijn er immers al vele.
Niemand heeft een antwoord op Schaakes vraag. Touché. Maar als Nederland zo weinig van zo’n verdrag merkt, zullen velen graag op hun gevoel afgaan.
Dit jaar doet Chris Aalberts onder de titel Bruslog – Brusselse logica – verslag van Europese politiek in Brussel, in Den Haag en in het land. Chris is momenteel op zoek naar Nederlanders in Brussel.
