Nieuw exposé in de New York Times deze week over de Islamitische Staat. Ze sturen hun Europese importjihadi’s retour om dan hier hun snode plannetjes te beramen in een netwerk genaamd Emni. De aanslagplegers in Parijs en Brussel waren hier ook onderdeel van. Het gaat niet alleen om terugkerende allochtonen, maar ook vluchtelingen die via Turkije in Europa landen. Niet echt verrassend, maar wel interessant: jihadisten zijn ook gewoon migranten en die hoeven we niet apart te zien van de migratieprocessen die momenteel op gang zijn.
De ‘Syriëganger’ zien wij als een soort mysterie, een afwijking die in alle discours moet worden afgezonderd van de rest van zijn bevolkingsgroep. De gemiddelde Nederlander snapt er niks van: wat bezielt die lui nou? Sommigen zoeken een antwoord in racisme, anderen in de psychiatrie, en weer anderen in het geloof van die lui. Het zal allemaal wel. Wanneer je nieuwe bevolkingsgroepen ontvangt hoef je niet vreemd op te kijken als sommigen ervan gaan vechten. Mainstream discours rondom migratie gaat meestal over ‘pull‘- en ‘push‘-factoren, maar deze termen zijn niet toereikend om patronen te verklaren in de echte wereld omdat die niet de specifieke keuzes kunnen verklaren.
De migratiegolf die nu in Europa binnenkomt is anders dan in de voorgaande jaren om redenen die overlappen met het feit dat er nu meer polderjihadi’s vertrekken naar Irak en Syrië dan bijvoorbeeld vijftien jaar geleden. Migranten trekken naar plekken waar zij al netwerken hebben (familie, vrienden, taalgenoten), trekken vaak in groepen (clustermigratie), nemen mensen uit het thuisland mee en gaan soms ook weer tijdelijk of permanent terug.
We zien hetzelfde bij de westerse moslims die de omgekeerde richting, naar de grote zandbak toe, afreizen om te vechten. Die gaan daar niet alleen heen omdat er een vraag is naar vechters met een aanbod van dollars en slaven (pull) of omdat Nederland of Frankrijk te haram zijn (push), maar ook omdat bepaalde factoren het makkelijker maken: de grote jongens uit de buurt zijn al vertrokken, of ze spreken bij ISIS Arabisch en niet bijvoorbeeld Pashtun zoals bij de Taliban in Afghanistan, of die ene club is nét even wat correcter islamitisch dan de ander.
Er zijn honderden jihadclubs over de hele wereld die allemaal concurreren om buitenlandse manschappen op dezelfde manier als landen de beste migranten voor zichzelf willen scoren. Omgekeerd geldt het trouwens ook. Dat er nu minder polderjihadisten vertrekken ligt echt niet aan de briljante aanpak van westerse overheden maar aan het feit dat het moeilijk is om nieuwe rekruten te werven wanneer je frontlijnen elke dag inkrimpen en de strakke propagandafilmpjes plaats maken voor het geklungel van Abu Hajaar.
Vechten en neuken zijn de meest primaire instincten van bijna elk levend wezen en vechters die naar een conflict in een ander land trekken zijn van alle tijden. Dat staat in ons DNA gebeiteld en een paar jaar ‘beschaving’ of orde onder de natiestaat (die een einde maakte aan de lange periode van huurlingen door het bundelen van militaire kracht onder de onderdanen) brengt daar geen verandering in. Wij zijn, op de tijdschaal gezien, als ‘beschaafde’ westerlingen degenen die afwijkend en raar zijn.
Misschien is een betere vraag waarom de blonde Nederlandse of Franse jongeren niet naar Syrië trekken om te vechten. Ondanks alle ongerustheid en geschreeuw in de media over de eventuele existentiële bedreiging die de Islamitische Staat vormt – en hun rivaliserende collega’s die ondertussen geen aandacht meer krijgen – zien wij niet erg veel westerse vrijwilligers bij de enige partijen die tegen ISIS vechten. En degenen die dat wel doen worden als staatsvijand aangemerkt bij terugkomst. Vanuit het perspectief van een democratische consumptiemaatschappij zijn deze dingen makkelijk uit te leggen – vechten is ongezond, Netflix is leuker, orde handhaven is voor de staat. Maar vanuit evolutionair perspectief is het een raar verhaal. Misschien is het daarmee ook geen raadsel dat er te weinig Europese kindertjes geboren worden om de bevolking in stand te houden?
Eigenlijk is niet zo veel verschil tussen een finance graduate die bij een bank in Shanghai gaat werken of iemand die in het buitenland een AK47 grijpt en lekker meeknokt. Als ze een loodvergiftiging overleven staan de meesten na een paar jaar voor een keuze: blijven of terug naar huis? En in beide gevallen zijn er verschillende mogelijkheden (pdf).
Hoe dan ook dragen de meesten hun steentje bij aan de wereldwijde jihadbeweging. Hun werkervaring hoeven ze niet eens direct te hergebruiken. We gaan er immers van uit dat alle vaardigheden die je opdoet bijdraagt aan je algemene ontwikkeling als mens. Voor een jihadist is dat knallen, hoofden afhakken en met het vrome vingertje zwaaien. Dat wekt respect op bij het thuisfront dat inmiddels al jarenlang blootstaat aan indoctrinatie in moskeeën wiens wahhabistische sponsors uit het Arabisch schiereiland menig gemeentekas hebben gespekt met petrodollars. Zij komen dan thuis met meer cultureel, sociaal en symbolisch kapitaal dan voorheen en dat kan op verschillende manieren benut worden.
Retourmigratie en cyclusmigratie brengt mensen weer terug naar waar ze vandaan kwamen maar dan een beetje anders. Ze nemen hun opgespaarde centen en ervaringen mee om er iets nieuws mee te doen. Ook jihadisten blijven niet altijd vechten. Sommigen nemen leidinggevende of onderwijzende functies aan, anderen vinden een nieuwe loopbaan omdat het slagveld iets te stressvol blijkt. In Denemarken hebben ze trouwens knuffelprogramma’s voor terugkerende koppensnellers.
Nog een westers sprookje: dat het wel goed komt als je het gedrag maar corrigeert. Iedere levensbeschouwing is immers welkom. De Denen en Zweden staan er lekker progressief bij te glunderen wanneer ze hun statistieken voor terreuraanslagen en vertrekkende strijders vergelijken met Frankrijk of België. Geweldig, zo’n vreedzame salafist.
Dat is een ander neveneffect van migratie: mensen pikken nieuwe ideeën op uit andere culturen en passen die op hun eigen manier toe. Met hetzelfde gemak waarmee ze de zandbak intrekken via de Turkse grens, vloeien vechters zo in een nieuwe rol over. Net als bijna alle diasporagroepen op een gegeven moment politiek kundiger worden in het nieuwe thuisland, hoeven we niet vreemd op te kijken wanneer een paar van deze lui zich op een gegeven de Tweede Kamer in weten te wurmen. Ze zullen in ieder geval niet de eerste islamisten in een maatpak zijn.
