De publieke omroep moet bezuinigen. Dat is een hard gelag – voor wie er werkt zeker – maar het is geen nieuws. Ook is nauwelijks nieuws te noemen dat de NPO in bezuinigingsdrift, of uit bezuinigingsdwang, zo men wil, programma’s dreigt te schrappen die voor haar legitimatie essentieel zijn.
Want wat is die legitimatie?
Ik schreef er eerder over, dus ik maak het mijzelf makkelijk en verwijs. Hier houd ik het simpel: We hebben een publieke omroep om mogelijk te maken wat in de markt niet mogelijk is. Daarin ligt de kern.
De publieke omroep is er om een alternatief te bieden voor de markt. Om een podium te bieden aan jonge makers en experimenten, om Nederlands kwaliteitsdrama (vaak voor de commerciëlen een te dure tak van sport) mogelijk te maken, om kwetsbaar aanbod te behouden en kwalitatief niche-repertoire te steunen, om onafhankelijke nieuwsvoorziening te steunen (hoezeer het kenmerk “onafhankelijk” ook aanvechtbaar is en blijft: een streven, hooguit, maar nooit een objectief bereikbaar ideaal).
Men hoeft niet ‘rechts te zijn’ om te menen dat de komst van commerciële televisie de legitimiteit van groot amusement en publiekssporten bij de publieke omroep heeft ondergraven.
Waarom een publieke omroep, met overheidssubsidie, RTL, SBS en anderen laten overbieden op de markt van sportrechten? Waarom vasthouden aan een verzuild omroepsysteem in een steeds verder ontzuilde maatschappij? Een maatschappij waarin langzaamaan bijna ieder individu een zuil schijnt te zijn, op zichzelf, luidkeels de rechten eisend van de ander. Zonder uiteraard met die ander zelf al te veel rekening te willen houden.
Natuurlijk: het verzuilde omroepsysteem had een zekere schoonheid. Het was democratisch op zijn minst. Het ledental bepaalde ooit de zendtijd, zoals nu, in de markt, de kijkcijfers bepalen. Ook bij de publieke omroep. Een omroep die commercialiseerde in vrijwel alle opzichten. Bezuinigingen gaan ten koste van de publieke taak. Voor live muziek op prime time moet men het door links vervloekte Voetbal Inside opzetten. Makers van muziek, drama of documentaires worden afgeknepen. Musici mogen gratis, en tot op hun knieën dankbaar, een minuutje optreden in De Wereld Draait Door, temidden van goedbetaalde presentatoren en tafeldames- en heren. Componisten dienen hun auteursrechtgelden tot 80% terug te betalen aan de publieke omroep. De publieke omroep, zo berichtte de Minister voor Rechtsbescherming vorige week de Kamer, weigert zich aan te melden bij de nieuwe geschillencommissie Auteurscontractenrecht, waar benadeelde makers hun recht zouden kunnen halen.
Alles om het eigen voortbestaan te garanderen lijkt het soms. Waarbij het waarom te vaak vergeten wordt.
Men hoeft niet rechts te zijn om daar aanstoot aan te nemen.
