Voorstanders van een verregaande federalisering van de EU wijzen graag naar de VS: Ook daar lukt het om staten aan elkaar te binden met één centrale regering. Vaak zijn dezelfde voorstanders ook redelijk ingenomen met de sociale voorzieningen zoals we die in West-Europa kennen.
Het niveau en werking van deze voorzieningen is een belangrijk verschil tussen de VS en de EU. Onder deze voorzieningen kan men alle sociale verzekeringen verstaan maar ook de verplichte pensioenen, de ziektekostenverzekering en wellicht zelfs onderwijs, enzovoort. Dit is in sommige landen (zoals Nederland) een zeer uitgebreid, ‘omslag’ systeem waarbij solidariteit vereist is voor een goede werking. In andere landen is het een minder uitgebreid systeem. De inkomsten en uitgaven per land vormen een precair evenwicht.
In de VS zijn sommige sociale voorzieningen federaal en sommige per staat geregeld. Kenmerk is echter dat er weinig verplichte onderdelen zijn, waardoor er dus meer individuele vrijheid en minder solidariteit vereist is. Kortom, er is een groter deel van het inkomen vrijwillig te besteden aan dat deel van de voorzieningen waarmee men zich solidair voelt en een veel kleiner deel van de overheidsinkomsten wordt besteed aan de verplichte onderdelen.
In een federale EU moet een oplossing bedacht worden voor de sociale voorzieningen. Hieronder geef ik een overzicht van de vijf mogelijkheden.
Binnen de EU kunnen we ervoor kiezen het verschil in sociale voorzieningen in stand te houden of gelijk te trekken.
Als het verschil in stand blijft, kan het recht erop afhankelijk blijven van nationaliteit, land van arbeidsverleden, etc.: Dit is de huidige situatie, geen federale EU. Individuele landen zullen een groot deel van hun belastinginkomsten blijven aanwenden voor de sociale voorzieningen en dus aparte landen blijven.
Optie 2, het verschil in stand houden maar het recht erop onafhankelijk van nationaliteit, etc., zal ervoor zorgen dat er een migratie plaatsvindt van rechthebbenden naar het land waar de sociale voorzieningen het best zijn. Dit zal zorgen voor een onbalans tussen inkomsten en uitgaven in dat land en een afname van solidariteit bij de inwoners van het land dat de mensen ontvangt.
Om bovenstaande problemen op te lossen, zou het logisch zijn het verschil in sociale voorzieningen gelijk te trekken binnen de EU. Dus waar je ook woont of gewoond hebt, waar in de EU je hebt afgedragen, je hebt hetzelfde recht.
Voor de hoogte van de sociale voorzieningen zijn in dat geval 3 mogelijkheden. Bij het hoogste niveau kijken we voor elk onderdeel van de sociale voorzieningen welk land de beste oplossing heeft en gebruiken we die over de hele EU. Dat zal de kosten enorm doen toenemen en voor een groot aantal landen onmogelijk zijn, belastingen in de EU zullen omhooggaan en dus de koopkracht omlaag.
Bij het gemiddelde niveau passen we de sociale voorzieningen in de EU aan naar een ‘gemiddelde’ van de landen in de EU. Voor Nederland zal dit een versobering betekenen. Over de hele EU zal dit betaalbaar blijven met een afdracht van geïnde belastingen van landen met een nu boven gemiddeld voorzieningenniveau naar landen onder het gemiddelde niveau. Ofwel, de Nederlander blijft evenveel betalen voor soberdere voorzieningen met wederom een afname van solidariteit tot gevolg.
We kunnen de sociale voorzieningen ook terugbrengen tot het laagste niveau van alle landen in de EU en hiermee de verplichte afdrachten voor de inwoners verlagen. Dit is de facto wat de VS heeft. Lage verplichte bijdragen aan sociale voorzieningen met opties tot vrijwillig (bij)verzekeren. Elke inwoner kiest zelf met welke groep hij solidair wil zijn door middel van deze extra verzekeringen. Door de lage lasten zal de koopkracht van de inwoners toenemen en de loonkosten voor bedrijven afnemen. De welvaart verschillen zullen toenemen en het sociale vangnet zoals we dat nu in Nederland kennen is niet meer. Een neoliberale oplossing.
Wellicht zijn er nog andere mogelijkheden, maar zoals ik het nu zie, zal een federale EU leiden tot een versobering van de sociale voorzieningen in Nederland. Voorstanders van een federale EU en van een sterk sociaal vangnet zullen dus hun keuze moeten maken.
Solidariteit verklaard
De mate van solidariteit lijkt afhankelijk van afstand en afkomst: Hoe dichter bij het hart hoe groter de solidariteit. Men zou meer bereid zijn bij te dragen om iemand in eigen dorp er weer bovenop te helpen dan een Nederlander in zuid Spanje en men is meer bereid te doen voor iemand met dezelfde achtergrond dan een groep Grieken die net in Nederland is komen wonen. Het meest is men dus bereid bij te dragen voor iemand dichtbij qua afkomst en afstand. Hierdoor werkt een sociaal omslagstelsel maar tot een bepaalde geografische en sociale omvang, zoals een natiestaat.
