De ’emotie’ (zie bijgaande ‘Kleine korrels, grote discussie‘-rapportage van Wim Kuijken) ontstaat deels door een gebrek aan kennis. Kennis van de stoffen die passeren in de storm. De gebruikte termen voor de stoffen – van ‘afval(dump)’ voor granuliet tot ‘gif’ voor de gebruikte hulpstof voor de productie ervan, samen met spooky achtergrondmuziek in reportages (Zembla) zetten een toxische toon.
Net als de zweem van racisme regelmatig tot storm leidt, kan ook de zweem van ernstige milieuvervuiling behoorlijke windkracht krijgen. Zeker als betrokken overheidspartijen beroerd communiceren, misleiden en (ver)zwijgen, wat inmiddels vrijwel overheidsbreed het hogere echelon ervan kenmerkt. Een nagenoeg onaantastbare bestuurslaag. Waar Pieter Omtzigt (weer) voor waarschuwt in een (be)klemmend betoog. Het speelt helaas al heel lang. Waardoor de verkeerden decennia ‘hun gang’ kunnen blijven gaan, vaak een spoor van vernieling achterlatend (1, 2, 3).
Maar soms dekt een rot hoger echelon iets af wat niet zo smerig is als de perceptie. Althans, dat concludeert deze leek na bestudering van de materie.
Bij het productieproces van steenslag uit graniet voor de wegenbouw blijft fijn granuliet over (een ‘natuurlijk’ amorf gesteente). Dit fijngruis restproduct wordt met een lage concentratie van een breed gebruikte hulpstof (dosering 0,01%) – het anionische polyelectroliet, een polyacrylamide – tot slib geconcentreerd uit spoelwater. Zembla onthulde in haar tweede reportage over de granulietstort op basis van nieuwe Rijkswaterstaat gegevens dat er door het polyacrylamide bevattende slib mogelijk tot 72 ton acrylamide in de natuurplas kan belanden. Met concentraties die kunnen oplopen tot 7,8 milligram per liter (Rijkswaterstaat max norm: 2,04 mg/l). Acrylamide wordt als een (mogelijk) gevaarlijke stof aangemerkt. In tegenstelling tot de bronstof is het echter wel makkelijk biologisch afbreekbaar (.pdf).
Dat duivelse acrylamide zit echter in vanallesennogwat. Tegenwoordig zo’n tweederde minder, maar tot circa 2002 bevatte ontbijtkoek 1,018 mg/kg en chips 1,249 mg/kg acrylamide. En potdomme, ook patatten (friet) uit de frituur bevatten het (.pdf). Toch blijven we deze producten zonder veel stormprotesten massaal naar binnen schuiven. Om met die ingeslikte viezigheid, bovenop alle ingeademde NOx, Fijnstof en dergelijke gemiddeld toch rond de tachtig te worden.
Water haal je uit de kraan. Zij die daar voor zorgen zitten ook bovenop acrylamide. Waar ze zich nog niet veel zorgen om maken. Misschien ook niet omdat ze voor drinkwaterbereiding zelf niet zelden de bronstof polyacrylamide gebruiken (1, 2, 3 –.pdf).
Voor een meer afgewogen of nuancerend oordeel over dit granuliet ‘schandaal’ zijn bijgaande refs hopelijk verder behulpzaam. Waarbij onderstaande analyse van Wim Kuijken een breed beeld verschaft. Wel een beeld van iemand uit- en banden met de ‘hogere echelons’.
‘Kleine korrels, grote discussie’ – Rapportage over granuliet en het Besluit bodemkwaliteit
[-] (vanaf pagina 60)
“In 2018 werd voor het eerst binnen het ministerie van IenW geconstateerd dat er een bindmiddel flocculant wordt toegevoegd in het productieproces van granuliet. Een anionische polyacrylamide flocculant, toegevoegd door GIB aan het proceswater met een dosering van 0,01%. Dat flocculant lijkt de gamechanger te zijn voor de opvatting bij medewerkers van IenW inzake granuliet als bouwstof. De centrale vraag lijkt dan te zijn of dit middel wordt toegevoegd aan granuliet of onderdeel is van het productieproces van granuliet, zoals het bedrijf aangeeft. GIB geeft vanuit de zorgplicht aan dat uit onderzoeken blijkt dat er geen enkele indicatie is dat dit flocculant milieuhygiënische risico’s met zich mee brengt.
[-]In een intern overleg kwamen leidinggevende directeuren bij IenW in de zomer van 2019 alles afwegend tot de conclusie om het besluit uit 2008/2009 inzake granuliet als grond te herbevestigen. Met name omdat de omstandigheden niet zijn gewijzigd zouden zijn t.o.v. 2008-2009. Medewerkers voelden zich hierin niet goed gehoord. Zij meenden dat de producent druk uitoefende en – na interventie via de heer Zijlstra en de bodemintermediair – de positie en afhankelijkheid van RWS (voor asfalt) als argument inzette en daar gehoor voor leek te vinden.
Dit langdurige discussie- en besluitvormingsproces bij IenW verdient wat mij betreft geen schoonheidsprijs, ook wat betreft de interne communicatie en communicatie richting de producent/bodemintermediair GIB. Uiteindelijk bevestigde in oktober 2019 niet de DG RWS, zoals in de media is gesuggereerd, maar de DG Water en Bodem in een interne memo, dat granuliet nog steeds als grond kon worden beschouwd. Deze is daarvoor de aangewezen functionaris. De politieke leiding werd overigens pas in januari 2020 over de hele kwestie geïnformeerd. Op 5 maart 2020 informeerde de staatssecretaris via een brief aan de Tweede Kamer dat granuliet vanwege ongewijzigde omstandigheden granuliet grond is en blijft conform het Bbk.
[-]
Tot op de dag van vandaag zijn er verschillende inhoudelijke opvattingen over de status van granuliet. Ook bij externe deskundigen die gehoord zijn in de Tweede Kamer of de gemeente West Maas en Waal in haar juridische procedure hebben bijgestaan. Granuliet zou bouwstof zijn en niet passen onder de definitie grond respectievelijk het BRL 9321 zegt de een. Het zou feitelijk afval zijn zegt een ander, het restant na een breekproces van graniet/granulaat. Het zou wel grond kunnen zijn, maar lijkt meer op zilt zegt een derde.
Daarbij vinden de hierboven genoemde deskundigen dat het voorzorgsbeginsel aan de orde is in verband met het gebruikte flocculant en het volgens hen onzekere lange termijneffect in water van polymeren. Zij uitten zich in Zembla en bij de hoorzitting in de Tweede Kamer. Ik sprak met alle partijen. Er sprak grote betrokkenheid en zorg uit, met name over het milieu.”
Dan een rapportage over de materie vanuit de industrie. Een industrie die overigens best aan de weg timmert om hun toko schoner te maken, wat het nog lang niet is (.pdf)
‘Bronnenonderzoek polyacrylamide flocculant in Noordse Leem’
“Samenvatting
Noordse Leem bestaat uit het fijne gruis dat vrijkomt bij het nat breken en zeven van kwartsiet dan wel graniet. Het gruis wordt met een hydrocycloon, met behulp van een flocculant, geconcentreerd uit het spoelwater. Met kamerfilterpersen wordt het geconcentreerde slib tot een steekvaste grond ontwaterd. De flocculant is een anionische polyacrylamide die wereldwijd algemeen gebruikt wordt bij productie van gebroken steen en in de mijnbouw. De kationische variant wordt algemeen gebruikt bij rioolslibontwatering en drinkwaterzuivering. De flocculant bindt zeer hecht aan de minerale korrels van de Noordse Leem en heeft een gunstige invloed op de geotechnische eigenschappen van Noordse Leem. Polyacrylamide is in de concentraties waarin het voorkomt in ontwaterd slib in het geheel niet schadelijk. De flocculant is zeer hecht gebonden aan grond en andere vaste stofdeeltjes en wordt in de ondergrond voornamelijk microbieel afgebroken tot kortere en minder actieve polymeerketens. De wijze van omzetten hangt af van lokale bodemchemische omstandigheden. Er ontstaan bij de omzetting geen milieuhygiënisch ongewenste of toxische stoffen. Bij het omzetten ontstaat geen acrylamide. Acrylamide die in met polyacrylamide behandeld slib aangetroffen is, betreft een verontreiniging afkomstig uit het productieproces van de polymeer. Acrylamide wordt in korte tijd, dagen tot enige maanden, geheel microbieel gemineraliseerd in grondlichamen en oppervlakte water: acrylamide hoopt zich dus niet op in biota.”
Ref:
‘Acrylamide in levensmiddelen op de Nederlandse markt’ – .pdf
https://www.bontrup.com/dossier-granuliet/
https://www.bontrup.com/wp-content/uploads/2020/03/TUDelft-Samenstelling-Granuliet-c.03-27-feb.3.pdf
analyseresultaten acrylamide
“In opdracht van Graniet Import Benelux BV heeft SoilConsult laboratoriumanalyses laten uitvoeren naar de aanwezigheid van acrylamide in Granuliet, ook wel Noordse leem genoemd. Noordse klei / Noordse leem is een natuurproduct, afkomstig van de granietsteen die wordt gewonnen in Noorwegen en Schotland. Bij de ontwatering van deze klei wordt een anionische flocculant (poly-elektrolyt) gebruikt (Melspring Ecopure P-1715) in heel lage doseringen.Ter controle op de aanwezigheid van restanten van deze flocculant in de ontwaterde Granuliet, zijn twee monsters geanalyseerd op acrylamide:1] een vers ontwaterd kleimonster, rechtstreeks uit de productie en2] een ca. 4 j oud monster uit de voorraad.
De analyses zijn uitgevoerd door het laboratorium RPS Analyses BV uit Breda. De analysecertificaten zijn opgenomen in de bijlagen. Hieruit blijkt dat het gehalte acrylamide in beide monsters beneden de detectiegrens van 0,1 mg/kg droge stof ligt. Op basis van de analyseresultaten zijn er voor wat betreft de aanwezigheid van (restanten) acrylamide in de onderzochte granulietklei geen risico’s voor mens en milieu te verwachten.”
https://www.bontrup.com/wp-content/uploads/2020/09/SoilConsult-briefrapport-uitloogonderzoek-granuliet.pdf – 2e onderzoek (2020) “Op basis hiervan kan worden gesteld dat de uitloging van acrylamide uit beide granulietmonsters kleiner is dan 0,001 mg/kg ds.”
https://nl.wikipedia.org/wiki/Granuliet
https://nl.wikipedia.org/wiki/Acrylamide
https://nl.wikipedia.org/wiki/Polyacrylamide
https://tpook.nl/2020/02/06/wat-is-granuliet-als-in-met-goedkeuring-van-de-rijkswaterstaat-top-gedumpte-half-miljoen-ton-afval-wat-uit-granuliet-aka-noordse-klei-rw-zou-bestaan/
https://tpook.nl/2020/02/07/granuliet-ii-wat-is-flocculant-het-met-goedkeuring-van-de-rijkswaterstaat-top-gedumpte-granuliet-afval-bevat-flocculant-zembla/
