Supermarkten gebruiken zoals bekend allerlei verkooptrucs. Loop je met je karretje of mandje naar binnen gaat het poortje tergend traag open. Dat is niet zomaar. De bedoeling is dat je bewust langzaam naar binnen loopt om zo het aanbod beter in je kunt opnemen. Trucjes bestaan er natuurlijk ook in de popmuziek.
Een van de bands die artistieke handigheidjes toepast is Godspeed You Black Emperor. Bij dit Canadese collectief gaat het om lange instrumentale stukken die vaak mysterieus en ingetogen op gang komen. Vervolgens gaat men meanderend op zoek naar een melodisch motiefje dat ook daadwerkelijk gevonden wordt. Het vinden ervan lijkt te worden beschouwd als een artistieke overwinning. De melodie wordt almaar herhaald en versterkt doordat steeds meer instrumenten die overwinning willen meevieren waardoor er stapsgewijs een luider volume ontstaat. Hierdoor krijgt de muziek van GYBE iets wat je in eerste instantie meeslepend zou kunnen noemen. Maar meeslepend waarnaartoe en gebaseerd op wat? Uiteindelijk gaat het om niet veel meer dan klank- en volumeverschuivingen. Kunst en zeker muziek mogen best iets hebben van suggestie of dramatiek, maar GYBE gebruikt het meeslepende niet inhoudelijk maar als betoog om te willen imponeren. We horen het weer langskomen op dit nieuwe album dat wederom zo’n typisch cryptische titel bevat, die ergens nog best grappig is als je het letterlijk vertaalt.
Rond de Canadese band is in de loop der jaren een soort cult of mythe ontstaan. Alles wat ze doen krijgt een quasi raadselachtig tintje mee. De weinige interviews van de bandleden vinden plaats onder eigen voorwaarden, bijvoorbeeld uitsluitend per email waarbij de tekst niet geredigeerd mag worden. Over de muzikanten is niet veel meer bekend dan hun voor- en achternaam, albums dragen non-descripte titels en artwork. Op deze manier wil men zichzelf wegcijferen omdat men van mening is dat de muziek belangrijker is dan de uitvoerder. Op zich niks mis mee. Zouden er meer moeten doen.
Eigenlijk stamt de muziek van GYBE rechtstreeks uit de jaren zeventig. Wat toen progressieve rock werd genoemd was een pad waarover het voortdurend ontdekkend wandelen en onderzoeken was. Dat gebeurde via lange, al dan niet instrumentale muziek die zich bij voorbaat leende om buiten de zelfgecreëerde paden te treden. Maar het blijven volharden in het eigen beginsel (imponeren met klank- en volumeverschuivingen) wordt bij GYBE verdacht en voorspelbaar. Hier heerst de stilstand, hier heerst het gebrek aan durf, hier heerst de angst om daadwerkelijk eens te verrassen. GYBE is als die ene klant met het karretje bij de kassa. Ook jij staat bij de kassa. Dat schept een band zou je zeggen. Maar de klant werpt even een blik naar achteren en kijkt dan weer ongeïnteresseerd naar voren zonder een woord te wisselen.
Neem nou die eerste minuten van zo’n uitvoering. Ze suggereren heel wat in het vooruitzicht. Het is het poortje van de supermarkt. De opmaat tot het doelloos rondspelen van het grote niets. De muziek blijft maar inhaken op de herhaling van een patroon dat op gegeven moment zo pompeus en overdreven serieus gaat klinken, dat de almaar aanzwellende klanken neigen naar kitsch en bombast. Het herinnert aan een commentaar van filmrecensent Pauline Kael op een scène waarin twee personages elkaars opvattingen benadrukken door ze te herhalen. Kael: “I have never understood why writers assume that repetition creates a lyric mood or underlines meaning with profundity. My reaction is simply, ‘Okay, I got it the first time, let’s get on with it’”. Vervang writers door Godspeed You Black Emperor. Dit komt niet uit de lucht vallen. Welbeschouwd wordt het gebrek aan inhoud steeds pijnlijker bij deze meesters van het manipuleren. Wie vindt dat popmuziek vooruitgang is of zou moeten zijn, is bij de Canadezen aan het verkeerde adres. Godspeed You Black Emperor is de Jumbo van de popmuziek.
Godspeed You Black Emperor – G_d’s Pee AT STATE’S END! (Constellation/De Konkurrent 2021)
