Het gaat niet echt lekker met de formatie. Eens zien. Het ligt voor de hand om vooral naar samenwerking tussen de grootste partijen te kijken. De PVV valt meteen af want daar wil bijna niemand mee samenwerken. De VVD is sinds deze week ook lastig want dan krijg je er Mark Rutte gratis bij en met hem wil eveneens vrijwel niemand in een coalitie zitten. Ergo: er zijn eigenlijk alleen maar regenboogcoalities mogelijk van een hele rits aan kleine partijtjes en dat wordt vast ontzettend ingewikkeld en instabiel. Wat nu?
Sommige mensen bepleiten nieuwe verkiezingen. Dat is nogal voorbarig. Om te weten wat er nu moet gebeuren kunnen we beter kijken hoe er op de rechterflank van het politieke spectrum tegen coalitievorming wordt aangekeken. Aan wat voor coalities deden deze partijen mee en wat voor voorstellen doen ze hier zelf over? Er blijken dan drie goede opties te zijn, die helaas allemaal in een kwaad daglicht staan, juist omdat ze met populistisch rechts worden geassocieerd. Maar realistisch zijn ze allemaal.
De gedoogvariant – De makkelijkste en bekendste variant is een minderheidskabinet met wat gedoogpartners. We kennen dit model van Rutte-1, toen het kabinet bestond uit VVD en CDA, gedoogd door de PVV. Als we deze optie serieus bekijken, zijn er opeens ontzettend veel mogelijkheden om een kabinet te vormen en op wat kernthema’s afspraken te maken met gedoogpartijen. Bij alle andere thema’s kunnen er dan wisselende meerderheden worden gesmeed. Helaas staat deze variant in een kwade reuk: de gedoogconstructie met de PVV is immers mislukt.
De Limburgse variant – Een andere variant is die uit Limburg: alle partijen gaan in onderhandeling over een agenda waar men de komende jaren aan moet werken. Vervolgens wordt daar een groep bestuurders bij gezocht. Zij zitten als persoon in de coalitie en niet namens een partij. Voor alle voorstellen gaan zij op zoek naar een meerderheid. Op basis van de gezamenlijk opgestelde agenda zou dat redelijkerwijs moeten kunnen. Prima model, maar ook dit idee staat in een kwade reuk: in Limburg doen PVV en FvD nu mee, maar er is toch crisis. Dat is echter niet vanwege dit model, maar vanwege integriteitsproblemen bij het CDA.
Het zakenkabinet – Een derde variant is het voorstel van Thierry Baudet uit maart 2017, toen hij net in de Tweede Kamer zat. Zijn idee was een zakenkabinet dat eveneens met wisselende meerderheden zou werken. Zo’n kabinet moest uit de beste experts bestaan, ongeacht hun partijpolitieke affiliatie. Geen usual suspects, maar mensen die qua kennis en ervaring het meest geschikt zijn. Ook dit voorstel zal niet snel op tafel komen aangezien Baudet in de tussentijd steeds extremer is geworden en zich vooral manifesteert als complotdenker. Alles wat met FvD te maken heeft kun je voortaan direct terzijde schuiven.
Het is onzin te doen alsof er in tijden van versplintering geen kabinet te vormen valt en we maar weer naar de stembus moeten. Het is logischer te stoppen met dichtgetimmerde regeerakkoorden waar de Tweede Kamer met handen en voeten aan gebonden is. Er zijn alternatieven en soms zijn ze zelfs al geprobeerd. Het komt er steeds op neer dat een kabinet op zoek moet naar steun voor de eigen voorstellen, desnoods met wisselende meerderheden. Het is de beste garantie dat alle partijen iets uit hun eigen verkiezingsprogramma kunnen realiseren. Het brengt bovendien macht en tegenmacht meer in balans dan nu.
We horen de commentatoren al zeggen: dit zijn geen goede ideeën want een minderheidskabinet is niet stabiel, de gedoogconstructie met de PVV is mislukt, in Limburg is het crisis en ideeën van Forum moet je sowieso extra kritisch bekijken. Onzin: zou een traditioneel kabinet – ongeacht de samenstelling – onder deze omstandigheden een grotere overlevingskans hebben? U weet het antwoord.
