Een zonovergoten middag is meestal een garantie voor een slecht bezochte politieke bijeenkomst, maar niet bij JA21. Deze zaterdagmiddag zijn een kleine honderd mensen aanwezig in Hotel de Reehorst in het Gelderse Ede, waar JA21 samenkomt. De zaal zit niet vol, maar de opkomst is toch imposant. De partij doet deze maanden alle provincies aan. Dat is hard nodig: de volgende verkiezingen zijn voor de Provinciale Staten en JA21 heeft nog niet overal een organisatie op poten gezet.
Gelderland is zo’n provincie. Bij de crisis binnen Forum stapte eind 2020 slechts één Gelders Statenlid op: Tom Roetert. Hij sloot zich niet aan bij de partij van Eerdmans en Nanninga. Later zouden nog drie Gelderse Statenleden FvD verlaten, maar ook zij gingen niet naar JA21. Of zij zich bij de partij wilden aansluiten is niet duidelijk, maar dat geldt ook voor de vraag of ze er überhaupt welkom waren. Als ze zich alsnog aanmelden, moet er sowieso een screening plaatsvinden, legt partijbestuurder Frederik Tattersall me uit.
Het politieke landschap wordt er niet overzichtelijker op. Het Overijsselse JA21-Statenlid Stijn Hesselink blijkt met een nieuwe partij vier zetels te hebben gewonnen bij de gemeenteraadsverkiezingen, maar die partij staat los van JA21. In Overijssel regent het vacatures: de vraag is of Hesselink tijd heeft om in 2023 nogmaals Statenlid te worden, partijbestuurder Tattersall – die zelf ook Overijssels Statenlid is – stopt er dan mee omdat deze combinatie van functies ongewenst is en binnenkort wordt een andere voormalige FvD-zetel in Overijssel vacant.
De spoeling is al met al in meerdere provincies dun en dus worden de leden deze middag in De Reehorst verleid om zich kandidaat te stellen. We horen tijdelijk Tweede Kamerlid Maarten Goudzwaard – die ook Statenlid is in Friesland – vertellen hoe belangrijk de Provinciale Staten zijn. Als we ambities hebben moeten we ons vooral aanmelden. Je hoeft eigenlijk alleen maar politieke interesse te hebben. Ervaring is niet vereist en de kunst van het spreken voor een publiek ook niet. Dat leer je allemaal on the job, aldus Goudzwaard.
Mochten we nog twijfelen: Goudzwaard meldt dat de thema’s in de Staten heel saai lijken, maar dat in werkelijkheid niet zijn. Je leert ontzettend veel en kunt lobbyen voor je eigen standpunten. Er is volgens Goudzwaard sprake van enig realisme bij partijen als CDA en VVD. Soms ontmoet je in de Staten gelijkgestemden die er hetzelfde over denken als jij. Het is een opmerkelijk marketingpraatje voor een bestuurslaag waar JA21 – net als Forum – prominent aanwezig is maar nog nooit publiekelijk enthousiasme over heeft getoond.
Zou dat wellicht komen omdat JA21 de Provinciale Staten helemaal niet belangrijk vindt? We horen Joost Eerdmans zeggen dat de partij zich voorbereidt op de volgende verkiezingen. Die voor de Provinciale Staten dus, maar binnen twee zinnen is Eerdmans weer terug in Den Haag. Het gaat erom dat deze verkiezingen een referendum zijn over het kabinet-Rutte en dat de Provinciale Staten de Eerste Kamer kiezen. Rara hoeveel interesse is er bij JA21 echt in de provincies? Het lijkt verdacht veel op hoe Forum tegen de provincies aankijkt.
Met welke overtuigingen de Statenleden hun functie moeten gaan uitoefenen is ook nog onduidelijk. Ik pitch bij de koffie mijn boekidee bij Goudzwaard: ik wil een boek schrijven over de overtuigingen van de politici die in 2019 verkiesbaar waren voor FvD en later wegliepen. Wat is er misgegaan? Zijn ze van mening veranderd? Wat is er gebeurd dat ze hun partij binnen twee jaar de rug toekeerden? Goudzwaard heeft hier duidelijk geen zin in en al helemaal niet als ik zeg dat de politici met naam en toenaam in het boek moeten.
Bij JA21 heeft men FvD ver achter zich gelaten, hoor ik hem zeggen. Zo komen we op dezelfde vraag: wat is er anders aan JA21 vergeleken met Forum? De meningen blijken te verschillen. Een meneer legt me na afloop van de bijeenkomst uit dat als je het verkiezingsprogramma leest, het heel duidelijk is wat het mensbeeld van JA21 is. Zou kunnen, maar als ik andere aanwezigen naar de kern van de partij vraag weten ze het niet. Een jongen in de zaal vraagt of er een beginselprogramma komt. Daar blijkt een commissie voor te bestaan.
Een man in het publiek wil weten welke standpunten voor JA21 wel en niet onderhandelbaar zijn. Eerdmans komt met de drieslag Europa, klimaat en migratie. Goh, dat is het rijtje wat rechtstreeks uit de FvD-campagne van 2019 komt en wat ook door Thierry Baudet breed wordt uitgedragen. Later meldt Eerdmans dat Forum en PVV dichtbij JA21 staan, wat wederom doet twijfelen of de koers echt een andere is. Is JA21 misschien meer een gelegenheidscoalitie op zoek naar macht? Zo nee, wat is JA21 dan wel?
Om een volgende crisis op rechts te voorkomen zou het handig zijn als de nieuwe Statenleden vooraf een antwoord krijgen op deze vraag.
Meer over deze bijeenkomst, met beeld, is te vinden op @chrisiserbij.
Lees meer van Chris Aalberts:
Leuk: in de video van JA21 horen we Thierry Baudet ‘JudasAlliantie’ zeggen.
— Chris is erbij (@ChrisIsErbij) March 19, 2022
