COMENDADOR LEVY GASPARIAN, Brazilië, 13 dececember (Reuters) – Wanneer vier federale politieagenten Roberto Jefferson, een nauwe bondgenoot van de Braziliaanse president Jair Bolsonaro, arresteerden, maakte de veteraan-politicus duidelijk dat hij nergens heen ging.
“Rennen,” zei hij tegen hen. “Je zult gewond raken.”
De voormalige federale wetgever gooide vervolgens drie stun grenades naar de politie en beschoot hun gepantserde auto met meer dan 50 schoten uit zijn Smith & Wesson 5,56 mm aanvalsgeweer, volgens zijn getuigenis en die van de arresterende agenten. Twee agenten werden in het ziekenhuis opgenomen met scherfwonden en Jefferson gaf zich pas over na een acht uur durende impasse.
De opvallende schietpartij van 23 oktober, slechts een week voordat Bolsonaro zijn herverkiezing verloor, onderstreepte één van de grootste uitdagingen voor zijn linkse rivaal Luiz Inacio Lula da Silva. De verkozen president heeft beloofd het land, waar persoonlijke vuurwapens een symbool zijn geworden van Bolsonaro’s conservatieve basis, te “ontwapenen”.
“We zien, met het geval van Roberto Jefferson, hoe gevaarlijk het is voor burgers om wapens met een hoog kaliber te hebben. Het is iets wat de politie in gevaar brengt, en ook de samenleving,” zegt Bruno Langeani, van het Sou da Paz Instituut, die informeel advies geeft aan Lula’s overgangsteam.
Reuters interviewde acht andere mensen die werken aan, of adviseren aan, Lula’s overgangsteam over het versterken van wapencontroles zodra hij op 1 januari aantreedt. Hoewel hun plannen nog niet vastliggen, willen ze tientallen uitvoeringsbesluiten herroepen die Bolsonaro ondertekende om de wapenwetgeving te versoepelen, wat leidde tot een toename van het wapenbezit.
Artikel gaat verder na afbeelding.
Scott Cornell/Shutterstock.
Bijna driekwart van de Brazilianen was tegen Bolsonaro’s afzwakking van de wapenwetgeving, aldus opiniepeiler Datafolha in mei.
De prioriteit ligt bij het opnieuw instellen van een civiel verbod op bepaalde wapens met een hoog kaliber, waaronder het door Jefferson gebruikte geweer, aldus de bronnen.
Ze willen het ook moeilijker maken om nieuwe wapenvergunningen te krijgen, en duurder en lastiger om oude te verlengen. Het overgangsteam kijkt ook naar manieren om de ondoorzichtige databanken van het leger en de federale politie te stroomlijnen.
Maar dat is het makkelijke deel.
Volgens de instituten Igarape en Sou da Paz zijn er nu ongeveer 1,9 miljoen wapens in particulier bezit geregistreerd in Brazilië, tegenover ongeveer 695.000 in 2018 toen Bolsonaro werd verkozen. Het minimaliseren van die enorme voorraad vuurwapens, waarvan vele in handen zijn van diehard Bolsonaro-fans die Lula verafschuwen en zijn verkiezingsoverwinning betwisten, zal “een uitdaging zijn”, zegt Gabriel Sampaio, een advocaat van het transitieteam.
De politieke context wijkt sterk af van Lula’s presidentschap van 2003-2010, toen hij ingrijpende wapenwetten aannam om gewelddadige criminaliteit te bestrijden. Deze maatregelen omvatten een vrijwillige opkoopregeling waardoor ongeveer 650.000 wapens uit de roulatie werden genomen.
Lula’s team bespreekt nu een verplichte opkoop om aanvalsgeweren uit handen van burgers te halen en ze aan veiligheidstroepen te geven, aldus overgangsbronnen.
Langeani van het Sou da Paz Instituut schatte dat er tussen de 40.000 en 70.000 legale aanvalsgeweren in burgerhanden zijn. Een verplichte, concurrerend geprijsde opkoop, waarbij de regering 15.000 tot 20.000 reais (2850 tot 3800 dollar) per geweer betaalt, zou een aantal van de gevaarlijkste vuurwapens van het land doen verdwijnen, aldus Langeani en andere adviseurs van Lula.
Bijna 700.000 Brazilianen hebben gebruik gemaakt van Bolsonaro’s soepelere wapenwetgeving om zich te registreren als “jagers, schutters of verzamelaars” of “CAC’s” en wapens op te slaan. Het aantal CAC-vergunningen is sinds 2018 met bijna 500% gestegen.
Toch is het toezicht op deze wapenbezitters minuscuul. Vorig jaar brachten legercontroleurs 622 persoonlijke bezoeken aan wapenbezitters met verlopen of inactieve vergunningen en namen minder dan 400 wapens in beslag, volgens het Braziliaanse Forum voor Openbare Veiligheid. In ten minste 10 Braziliaanse staten, waar ongeveer 80 miljoen mensen wonen, werden helemaal geen bezoeken afgelegd.
Het incident in Jefferson is een goed voorbeeld.
Hoewel hij één van de meest bekende gevangenen van Brazilië is, die huisarrest heeft omdat hij “antidemocratische daden” zou hebben georganiseerd, had hij volgens zijn getuigenis een aanvalsgeweer, een 9mm Tanfoglio pistool, “veel munitie” en verboden granaten in zijn huis.
Jefferson vertelde de politie ook dat hij momenteel 20-25 wapens heeft en ooit wel 100 vuurwapens bezat.
Het leger zei dat hij sinds 2005 in het bezit was van een CAC-vergunning, die na het vuurgevecht van oktober werd opgeschort.
De advocaat van Jefferson, Luiz Gustavo Cunha, zegt dat zijn cliënt wettelijk het recht had die wapens in huis te hebben.
“Hij gelooft dat elke politicus die zijn bevolking wil ontwapenen, van hen slaven wil maken,” zegt Cunha.
Zwakke handhaving is niet het enige obstakel voor Lula.
Overgangsbronnen verwachten juridische uitdagingen van houders van CAC-vergunningen die te goeder trouw dure buitenlandse vuurwapens hebben gekocht.
De Brazilianen hebben in de eerste 11 maanden van 2022 voor een recordbedrag van 75 miljoen dollar aan revolvers en pistolen ingevoerd, bijna het dubbele van vorig jaar.
Bolsonaro heeft Brazilië veranderd in een top tien exportmarkt voor in de VS gemaakte civiele vuurwapens, volgens officiële Amerikaanse gegevens die zijn samengesteld door de Security Assistance Monitor, en is gestegen van de 26e positie in 2018 naar de negende dit jaar. De Amerikaanse uitvoer van vuurwapens naar Brazilië bereikte tot oktober 2022 een record van 13,3 miljoen dollar, tegenover 3,2 miljoen dollar vier jaar geleden.
De stijgende vraag komt ook tot uiting in een uitgesproken voorkeur voor wapenvriendelijke wetgeving.
Tijdens de verkiezingen van oktober is een nieuwe golf van pro-wapenwetgevers opgestaan, die gekozen zijn als onderdeel van een conservatiever Congres en die van plan zijn Amerikaanse pro-wapenwetten door te drukken.
Artikel gaat verder na afbeelding.
Shutterstock.
Marcos Pollon, een pas verkozen federale wetgever die de lobbygroep PROARMAS leidt, die zich modelleert voor de Amerikaanse National Rifle Association, zegt dat hij zich zal verzetten tegen Lula’s pogingen om een levendige sector te onderdrukken.
“Van de ene op de andere dag een hele sector vernietigen voor politieke wraak is een dictatoriale maatregel”, zegt hij. “Wij geloven dat de wetgever zal reageren om de rechten van mensen te garanderen om hun sport te beoefenen en legitieme zelfverdediging uit te oefenen.”
Voorafgaand aan de verkiezingen moedigde Bolsonaro zijn aanhangers aan zich te bewapenen als verzekering tegen mogelijke verkiezingsfraude. Hij heeft zijn nederlaag nog niet toegegeven, en zijn politisering van het wapenbezit heeft bijgedragen aan een gespannen sfeer, met groepen van zijn aanhangers die buiten militaire basissen kamperen en er bij de strijdkrachten op aandringen de uitslag ongedaan te maken.
Op maandagavond probeerden aanhangers van Bolsonaro het hoofdkwartier van de federale politie in Brasilia binnen te dringen en botsten met veiligheidstroepen en staken voertuigen in brand, nadat het Hooggerechtshof de arrestatie had bevolen van een inheemse leider die “gewapende mensen had opgeroepen om de certificering van” Lula te verhinderen.
Hij is niet de enige Bolsonaro-aanhanger die oproept tot een gewapende reactie op de verkiezingsuitslag.
In een video van een protest vorige maand spoorde zakenman Milton Baldin CAC-vergunninghouders aan naar Brasilia te komen om te protesteren tegen Lula’s verkiezingscertificering. “Kom hier en toon je aanwezigheid,” zei hij, eraan toevoegend dat de geel-groene vlag van Brazilië “wel eens rood zou kunnen worden – maar met mijn bloed.”
Baldin, die vorige week werd gearresteerd vanwege zijn vermeende antidemocratische opmerkingen, weigerde commentaar.
Een groeiend aantal legale wapens is terechtgekomen in de handen van enkele van de meest gewelddadige gangsters van Brazilië, meldt Reuters. Die trend is alleen maar versneld, aldus bronnen bij de federale politie.
Op 8 november deed de federale politie een inval in een vermeende ring van cocaïnehandelaars, witwassers en wapenhandelaars. Van de 110 gearresteerden hadden er 30 een CAC-vergunning, zeiden twee agenten tegen Reuters, die op voorwaarde van anonimiteit spraken over bevindingen die niet openbaar zijn.
Jefferson is geen keiharde crimineel, maar illustreert hoe Bolsonaro’s retoriek en versoepeling van de wapenwetgeving kan leiden tot gewelddadige criminaliteit, zegt Claudio Mannarino, de burgemeester van Comendador Levy Gasparian, 140 kilometer ten noorden van Rio de Janeiro.
Hij drinkt koffie in zijn huis rond het middaguur op 23 oktober toen hij hoorde wat klonk als vuurwerk. Kort daarna begon Mannarino berichten te ontvangen dat Jefferson, zijn buurman, op de federale politie had geschoten.
Jefferson werd vorig jaar gevangen gezet wegens bedreiging van democratische instellingen. In januari kreeg de aan kanker lijdende politicus huisarrest, maar kreeg een verbod op sociale media.
Artikel gaat verder na afbeelding.
De Braziliaanse president Jair Bolsonaro woont de diploma-uitreiking van de verklaring van de marinewacht bij, op de marineschool in Rio de Janeiro, Brazilië, zaterdag 10 dec. 2022. AP Photo/Bruna Prado.
Op 21 oktober publiceerde Jeffersons dochter een video op haar Twitter-account waarin hij onder meer rechter Carmen Lucia van het Hooggerechtshof een “prostituee” noemde.
Twee dagen later benaderden vier federale agenten zijn huis om hem aan te houden omdat hij de voorwaarden van zijn huisarrest had overtreden.
Hij begroette hen met een kogelregen.
Na zijn overgave verontschuldigde Jefferson zich bij de gewonde agenten en zei in zijn verklaring dat hij niet met opzet had geschoten.
Federale aanklagers waren onbewogen. Vorige week klaagden ze hem aan voor vier pogingen tot moord, verzet bij arrestatie en beschuldigingen van wapens.
Cunha, de advocaat van Jefferson, zegt dat zijn cliënt onschuldig is, en beweert dat zijn eerste gevangenneming en daaropvolgend arrestatiebevel illegaal zijn.
“Ze werden criminelen door een illegaal arrestatiebevel uit te voeren,” zegt Cunha over de politie.
