JAKARTA, 20 december (Reuters) – Het nieuwe wetboek van strafrecht van Indonesië heeft de krantenkoppen gehaald omdat het seks buiten het huwelijk illegaal maakt, maar islamitische partijen wilden nog zwaardere straffen voor zedenmisdrijven in ‘s werelds grootste natie met een moslimmeerderheid, zo blijkt uit verslagen van onderhandelingen achter de schermen.
De zedenwet is slechts één onderdeel van de wetswijziging die het Indonesische parlement deze maand heeft goedgekeurd, een reeks nieuwe wetten van 226 bladzijden die volgens critici een bedreiging vormen voor de burgerlijke vrijheden, maar die ambtenaren verdedigen als een weerspiegeling van de Indonesische identiteit.
Achter de schermen verzetten seculiere nationalistische partijen met een meerderheid in het parlement zich tegen de strengere zedelijkheidswetten, maar riskeerden zij als voorstanders van overspel te worden gebrandmerkt als zij onverzettelijk bleven in hun verzet.
Het resultaat was een compromis tussen de politieke partijen en de regering, aldus Taufik Basari, lid van de parlementaire commissie die toezicht hield op de veranderingen.
“We hebben een middenweg gevonden, niet alleen tussen nationalisten en religieuze partijen, maar ook tussen progressieve liberalen en conservatieven,” zei hij.
De op twee na grootste democratie ter wereld heeft een traditie van pluralisme en gematigde islam, hoewel meer conservatieve interpretaties van de islam terrein hebben gewonnen sinds de val van de autoritaire leider Soeharto in 1998.
Het nieuwe wetboek van strafrecht, waar tientallen jaren aan is gewerkt en dat is opgesteld ter vervanging van een reeks wetten uit het koloniale tijdperk, bevat artikelen die het beledigen van de president en staatsinstellingen en het verspreiden van opvattingen die in strijd zijn met de staatsideologie, bekend als Pancasila, verbieden.
De Verenigde Naties hebben gewaarschuwd dat de wetten een bedreiging vormen voor de mediavrijheid, de privacy en de mensenrechten.
De zedelijkheidswetten hebben, niet verrassend, de meeste aandacht en kritiek getrokken, maar sommige functionarissen zeiden dat ze nog strenger zouden zijn geweest als de religieuze partijen hun zin hadden gekregen.
De islamitische partijen hadden gevraagd om een maximum gevangenisstraf van zeven jaar voor seks buiten het huwelijk en om de mogelijkheid voor iedereen om een vermoedelijke overtreding te melden, aldus bronnen die bekend zijn met de besprekingen.
Toen de onderhandelingen tot eind november vastliepen, vroegen de religieuze partijen om een parlementaire stemming, iets waar de nationalistische partijen tegen waren omdat dit zou betekenen dat elke partij haar standpunt in het parlement en mogelijk ook aan het publiek zou moeten bekendmaken, aldus Muhammad Nasir Djamil van de Islamitische Solidariteitspartij.
“Deze kwestie ligt zeer gevoelig bij religieuze mensen,” zegt hij.
Bij het opstellen van de wetten heeft een team van juridische professoren zich gebaseerd op het officiële Indonesische woordenboek, dat overspel definieert als alle seks buiten het huwelijk, niet alleen buitenechtelijke seks.
Die definitie is nu wet.
Andere artikelen stellen het samenwonen van ongehuwde paren, het promoten van anticonceptie bij minderjarigen en abortus strafbaar, behalve in gevallen van verkrachting of medische noodgevallen.
“Indonesië probeerde zijn eigen wetboek te maken, gebaseerd op zijn waarden“, aldus professor Harkristuti Harkrisnowo, hoogleraar rechten aan de Universiteit van Indonesië en lid van het redactieteam.
Geen van de nationalistische partijen, die de regeringscoalitie domineren, was voorstander van de zedelijkheidsclausules, maar stemde uiteindelijk in met de afgezwakte versie, zegt de adjunct-stafchef van president Joko Widodo, Jaleswari Pramodhawardani.
Het compromis dat in de definitieve versie is bereikt, voorziet in een maximumstraf van één jaar voor seks buiten het huwelijk en zes maanden voor samenwonen. Verdachte overtredingen kunnen alleen worden gemeld door een echtgenoot, ouder of kind, wat hopelijk politie-invallen en vingerwijzingen van moraalridders zal voorkomen.
“Dit was het beste wat we konden doen, Het was een win-win oplossing, een middenweg,” zegt Taufik. “Het artikel staat er nog steeds, maar we hebben een aantal strikte beperkingen opgenomen.”
De nieuwe wetten worden over drie jaar van kracht en de overwegend gematigde publieke reacties wijzen erop dat ze de politieke stabiliteit waarschijnlijk niet zullen bedreigen.
Jokowi, zoals de president heet, mag zich bij de verkiezingen van 2024 grondwettelijk niet opnieuw kandidaat stellen, maar in de aanloop naar de verkiezingen biedt steun voor de zedelijkheidswetten een politiek voordeel, aldus analisten.
“Nationalistische partijen dachten vooruit aan de verkiezingen van 2024,” zegt Greg Fealy van de Australian National University.
“Ze willen potentiële islamistische aanvallen op hen onschadelijk maken.”
Als de islamitische partijen grotendeels kregen wat ze wilden over seks, kregen de regering en haar bondgenoten ook wat van wat ze wilden, zeggen parlementaire- en regeringsbronnen.
Een omstreden artikel dat belediging van de waardigheid van de president verbiedt, werd door de regering opnieuw ingevoerd, zegt professor in de rechten Harkristuti, ondanks het feit dat een soortgelijke wet door het grondwettelijk hof nietig werd verklaard omdat zij ondemocratisch zou zijn.
Dat misdrijf, dat volgens bronnen niet door Jokowi zelf werd gesteund, kan alleen door de president worden aangegeven.
De regering heeft ook op het laatste moment een aanpassing in haar voordeel kunnen doorvoeren in een wet die de verspreiding van waarden die tegen de staatsideologie ingaan verbiedt, zonder openbare raadpleging, aldus twee betrokken bronnen.
Volgens Andreas Harsono van Human Rights Watch kregen beide partijen wat ze wilden ten koste van de rechten.
“De islamitische partijen profiteren van de moraliteitsagenda, terwijl de andere partijen profiteren van versterking van het autoritarisme,” zei hij.
