(Bloomberg, 23 oktober 2023) – Een man stak een klein vuurtje aan om zijn koffieketel op te warmen. Het was een hete en winderige dag op het platteland aan de rand van de op een na grootste stad van Argentinië, Córdoba. Plotseling wakkerde een sterke windvlaag de vlammen aan en al snel was er overal vuur.
De vlammen naderden al snel Villa Carlos Paz, een slaperig vakantieoord dat bekend staat om het milde klimaat en het uitzicht op het San Roque meer en de nabijgelegen bergen. Locals werden gefilmd terwijl ze vanaf hun balkon emmers water naar de vlammen gooiden en honderden werden geëvacueerd.
Het grootste wilde vuur in de provincie dit jaar tot nu toe brandde dagenlang, in leven gehouden door hoge lentetemperaturen van ongeveer 37 graden Celsius en sterke wind.
Het incident is één van de vele voorbeelden van de gevolgen van een warmer klimaat, in een jaar dat waarschijnlijk het warmste jaar ooit zal worden. De afgelopen maanden – tijdens de winter en het vroege voorjaar op het zuidelijk halfrond – is Zuid-Amerika overspoeld door buitengewone hitte.
Klimaatverandering, de komst van de eerste El Niño in bijna vier jaar en massale ontbossing door intensieve landbouw zullen het komende zomerseizoen op het continent waarschijnlijk nog heter en droger maken, zeggen wetenschappers.
“We zien recordhittegebeurtenissen op het zuidelijk halfrond en het is een warmere winter geweest in delen van Afrika en Zuid-Amerika in vergelijking met voorgaande,” zegt Izidine Pinto, een onderzoeker bij het KNMI.
“In de komende maanden zullen de versterkende hittegolven in Zuid-Amerika intensiever worden – er komen meer hete dagen en meer hittegolven.”
Peru had zijn heetste winter sinds het begin van de metingen in 1965, met een temperatuur van 27,6°C in de hoofdstad Lima op 5 juli en gemiddelde temperaturen van 19,4°C en 19,3°C in respectievelijk juli en augustus, volgens het meteorologisch bureau van het land.
Begin augustus zorgde een hittegolf voor temperaturen van rond de 38°C in delen van centraal en noordelijk Argentinië en Chili, wat 10 tot 20°C hoger is dan het gemiddelde op het hoogtepunt van de winter in dat deel van de wereld.
Door de ongewone hitte smolt de sneeuw, waardoor de stroming van rivieren en de beschikbaarheid van water in belangrijke landbouwgebieden in Chili veranderde.
Een tweede hittegolf eind augustus en begin september trof een groot gebied dat Paraguay, centraal Brazilië en regio’s in Bolivia en Argentinië omvatte. Klimaatverandering maakte de 10-daagse episode 100 keer waarschijnlijker.
Dit blijkt uit een onderzoek uitgevoerd door World Weather Attribution, een netwerk van wetenschappers dat een collegiaal getoetste methode toepast om de invloed van de opwarming van de aarde op extreme gebeurtenissen te bepalen.
Wetenschappers haalden temperatuurgegevens van de Zuid-Amerikaanse hittegolf door een model en simuleerden dezelfde episode in een wereld zonder klimaatverandering. Ze ontdekten dat de temperaturen 1,4°C tot 4,3°C kouder zouden zijn geweest in een wereld zonder de opwarming die wordt veroorzaakt door de uitstoot van broeikasgassen door de mens.
In Brazilië, waar waterkracht goed is voor ongeveer 80% van de binnenlandse stroomopwekking, zet de regering dieselcentrales onder stroom om stroomstoringen te voorkomen nu de droogte in het Amazonegebied de rivierlogistiek vertraagt en rivierdolfijnen doodt.
Een belangrijke hydro-elektrische dam op de Madeira rivier werd eerder deze maand gesloten vanwege het lage waterpeil en in de deelstaat Amazonas zorgt een combinatie van illegale ontbossing en ongeoorloofde verbranding voor steeds meer bosbranden.
“Ontbost land absorbeert meer zonnestraling omdat het kaal is, waarbij warmte zich ophoopt en terugkaatst naar de atmosfeer”, zegt Pinto. “Water hoopt zich sneller op op plaatsen zonder bomen of bos, waardoor er meer afvloeiing, erosie en overstromingen ontstaan.”
Een nieuwe hittegolf zorgde in oktober voor temperaturen van 45°C in het noorden van Argentinië, volgens het meteorologisch bureau van het land. In Córdoba heeft een nieuwe ronde van bosbranden minstens 5800 hectare in vlammen opgegaan. Onlangs zijn delen van Bolivia, Paraguay en Brazilië nog getuige geweest van extreem hoge temperaturen.
“Hitte is niet iets nieuws, we hebben deze gebeurtenissen in het verleden ook gehad,” zei Lincoln Alves, een onderzoeker aan het Braziliaanse Nationale Instituut voor Ruimteonderzoek in Sao Paulo en co-auteur van het WWA-onderzoek. “De afgelopen decennia hebben we echter een toename gezien in het aantal gebeurtenissen en de omvang ervan.”
De invloed van El Niño, die nog steeds in de eerste maanden zit, neemt toe en de regio maakt zich op voor de ergste gevolgen begin 2024. Maar de gevolgen van de grote hitte en het gebrek aan regen zullen nog veel langer aanhouden.
“Sommige rivieren staan al op zeer lage, historische minimumniveaus; het zal waarschijnlijk tijd kosten om terug te keren naar normale waarden,” zegt Ana Paula Cunha, een onderzoeker bij het Natural Center for Monitoring and Early Warning of Natural Disasters in São José dos Campos, Brazilië. “Hoe langer de droogte duurt, hoe intenser de gevolgen.”
De impact en zelfs de omvang van deze periodes wordt enorm onderschat, omdat de meeste landen in Zuid-Amerika niet beschikken over de duizenden weerstations die meteorologen in staat stellen om hittegolven en temperatuurrecords in ontwikkelde landen op te sporen.
Beleidsmakers hebben in het verleden ook moeite gehad om daadkrachtig te reageren op officiële waarschuwingen voor de gevolgen van El Niño, zich aan te passen aan klimaatverandering en de bijdrage van hun land aan de klimaatverandering te beperken.
Terwijl schaarse financiële middelen en betrouwbare informatie actie soms hebben belemmerd, hebben klimaatsceptische leiders de vooruitgang ook vertraagd.
In Brazilië, het land dat bijna 60% van het Amazonewoud bezit, bereikte de ontbossing in 2022 een recordhoogte tijdens de regering van president Jair Bolsonaro. Deze president streefde ernaar om economische activiteiten in beschermde gebieden te versoepelen en inheemse reservaten open te stellen voor mijnbouw en landbouw.
Zijn opvolger Luiz Inácio Lula da Silva belooft nu om tegen 2030 een einde te maken aan de illegale ontbossing in het grootste regenwoud ter wereld en moedigt leiders van andere Amazonelanden aan om mee te doen.
Argentinië is klaar om het volgende klimaatstrijdtoneel in de regio te worden. De libertaire outsider Javier Milei heeft in het verleden wetenschappelijk bewijs betwist dat klimaatverandering wordt veroorzaakt door de uitstoot van broeikasgassen door menselijke activiteiten. Hij heeft gezegd dat de opwarming van de aarde “weer een socialistische leugen” is.
Milei moet het in een tweede ronde op 19 november opnemen tegen de huidige minister van Economie, Sergio Massa.
