Anna Shiryaevskaya, Ruth Liao, Stephen Stapczynski, Bloomberg, 29 januari 2024 – Europa, dat lange tijd afhankelijk was van Russisch aardgas, heeft in minder dan twee jaar bijna zijn afhankelijkheid van het Kremlin verbroken. De vervanger die de voorkeur geniet – gas uit de VS – wordt algemeen beschouwd als overvloedig, minder politiek gevoelig en het is minder waarschijnlijk dat het wordt afgesloten dan pijpleidingen uit Siberië.
Het wordt ook met de dag riskanter.
Vrijdag kondigde het Witte Huis het polariserende besluit aan om de goedkeuring van nieuwe exportvergunningen voor vloeibaar aardgas (LNG) stop te zetten, na een reactie van klimaatbewuste kiezers. De pauze dreigt een aantal van de enorme projecten die naar verwachting tegen het einde van dit decennium en daarna op de markt zullen komen, te vertragen of zelfs te doen ontsporen. Het heeft geen gevolgen voor de projecten die al in aanbouw zijn.
Artikel gaat verder na afbeelding.
“VS LNG blijft de hoeksteen van Europa’s diversificatiestrategie”, zegt Leslie Palti-Guzman, hoofd onderzoek en marktinformatie bij SynMax. De beslissing van Biden geeft een duidelijke boodschap af “met betrekking tot solidariteit en de betrouwbaarheid van de aanvoer op de middellange tot lange termijn. Dit is vooral cruciaal op een moment dat de aanvoer vanuit Rusland in onvoorspelbaarheid kan verkeren”.
Zelfs voordat de bevriezing van de vergunningen kopers over de hele wereld wakker schudde, zou de snel toegenomen afhankelijkheid van Europa van LNG uit de VS Brussel al aan het denken hebben gezet. In een zeer kort tijdsbestek heeft de VS een belangrijk deel van de Europese gasvoorziening naar zich toegetrokken, waardoor de resterende Russische leveringen in de schaduw zijn komen te staan. De Amerikaanse leveringen zijn vandaag goed voor ongeveer de helft van de LNG-invoer in de regio, een aandeel waarvan algemeen wordt verwacht dat het verder zal groeien.
Wanneer ook rekening wordt gehouden met gas dat via pijpleidingen wordt verscheept, is de VS de op één na grootste gasleverancier van het blok, na buurland Noorwegen. Een serieuze prestatie voor de Noord-Amerikaanse natie die pas in 2016 begon met de export van haar schaliegas.
Artikel gaat verder na afbeelding.
Hoewel de VS een belangrijke bondgenoot van de G-7 is met onovertroffen economische slagkracht en relatieve politieke stabiliteit, brengt een buitensporige afhankelijkheid van zelfs een bevriende natie risico’s met zich mee. Europa’s beslissing om Russisch gas in te ruilen voor Amerikaans LNG in plaats van een hardere draai naar hernieuwbare energie betekent dat de energiezekerheid afhankelijk blijft van factoren die ver buiten de controle liggen. Zoals het Atlantische orkaanseizoen of politiek gekonkel in Washington DC.
Om de brandstof te verkrijgen die essentieel is voor het verwarmen van de Europese huizen, het opwekken van energie en het voeden van de Europese industrie, moeten energiehandelaren nu rekening houden met gebeurtenissen duizenden kilometers verderop. Storingen in fabrieken aan de Golfkust of plotselinge koudegolven van Houston tot Guangzhou kunnen van de ene dag op de andere de kaart hertekenen voor winstgevende handel.
“De Europese afhankelijkheid van LNG uit de VS zal alleen maar toenemen als er niet weer meer Russisch gas opduikt en Qatar besluit om niet mee te doen aan een prijzenoorlog om marktaandeel. De beloning voor Europa is een diverse reeks Amerikaanse leveranciers,” zegt Ira Joseph, senior onderzoeksmedewerker bij het Center on Global Energy Policy aan de Columbia University. “Het risico is een grote verandering in het beleid van de VS in de toekomst.”
Kortom, door de leveranciers van fossiele brandstoffen te ruilen, heeft Europa de ene potentiële handicap geruild voor een andere, waardoor haar energiesysteem kwetsbaar en blootgesteld blijft.
De verminderde afhankelijkheid van Europa van gas uit Rusland begon al voor de invasie van Oekraïne door Vladimir Poetin in 2022. De relatie tussen de wereldmachten kwam in 2014 onder druk te staan toen Rusland de Krim annexeerde; de spanningen liepen het jaar daarop verder op toen het staatsgasbedrijf Gazprom PJSC door de concurrentiewaakhond van het blok werd beschuldigd van machtsmisbruik.
Maanden voor de invasie in Oekraïne verminderde Rusland de leveringen via pijpleidingen en stopte het met het aanbieden van spotvolumes aan Europa. Volgens sommigen waren dat tactische stappen die bedoeld waren om de prijzen op te drijven en de goedkeuring van de controversiële – en nu verminkte – Nord Stream 2 pijpleiding te versnellen. Twee weken nadat Russische troepen Oekraïne binnenvielen in februari 2022 en paniek zaaiden bij het kopen van alle LNG-ladingen die beschikbaar waren op de wereldmarkt, stelde de EU een definitief plan op om de stromen van haar grootste leverancier te vervangen.
LNG uit de VS was de duidelijke keuze om de leemte op te vullen. De relatieve geografische nabijheid betekende besparingen voor handelaars die Amerikaanse ladingen naar Europa stuurden in plaats van Azië; de welvarende regio had ook meer koopkracht om de prijzige ladingen aan te trekken.
Wat ook in het voordeel van het Amerikaanse gas werkte: de contracten zijn bijna altijd zo opgesteld dat ze ‘bestemmingsflexibel’ zijn, wat betekent dat handelaars tankers indien nodig mogen omleiden als de prijs goed is. Ze kunnen zelfs zendingen annuleren als de vraag plotseling instort. De LNG-import van de EU steeg in 2022 met 60%, en overvloedig LNG van Europa’s lang gekoesterde politieke bondgenoot leverde veruit de grootste bijdrage.
“Ik heb over de hele wereld gereisd, vooral in Europa, en de boodschap die ik altijd hoor is: ‘Hoera voor Amerikaanse LNG-producenten’,” zei de Amerikaanse staatssecretaris voor Energiebronnen Geoffrey Pyatt in oktober op het North American Gas Forum in Washington.
Die waardering kan afnemen door de laatste stap van president Joe Biden. Nadat Rusland Oekraïne was binnengevallen, beloofde zijn regering aan de EU om aanvragen voor nieuwe exportmogelijkheden snel te beoordelen, zei Fred Hutchison, president en CEO van LNG Allies, vrijdag. “De aankondiging van vandaag strookt niet met die belofte.”
Het is nog te vroeg om te weten of het Amerikaanse onderzoek bedrijven zal dwingen om hun plannen definitief in te trekken; als Biden wordt herkozen, zou hij het proces heel goed door kunnen laten gaan als hij weer veilig in functie is voor nog eens vier jaar.
“Dit zou een pauze voor politieke doeleinden kunnen zijn, om Biden’s achterban te paaien in de aanloop naar de algemene verkiezingen. Of het kan een langere stop zijn om vergunningen af te geven, die de kans verkleint dat deze terminals op de langere termijn worden goedgekeurd”, aldus David Seduski. Hij is gasanalist bij Energy Aspects. Als een Republikein, zoals Donald Trump, het presidentschap wint, zal de regelgevingsstop “vrijwel zeker ongedaan worden gemaakt” in het begin van 2025, zei hij.
Maar zelfs een overwinning van Trump is geen betrouwbaar teken dat de zogenaamde ‘vrijheidsmoleculen’ van het land naar Europa zullen blijven stromen. Tijdens zijn periode in het Witte Huis heeft Trump zich bereid getoond om handelsoorlogstactieken te gebruiken om zijn beleid door te drukken, vooral tegen China, en er is geen garantie dat de EU buiten schot blijft. Zelfs als het uitstel van de vergunning uiteindelijk slechts een kortstondige hik is, is het nog steeds een oorverdovende waarschuwing voor Europese kopers dat Amerikaans gas niet kan ontsnappen aan de Amerikaanse politiek.
De Europese Commissie maakt zich geen zorgen over een groeiende afhankelijkheid van LNG uit de VS omdat er niet dezelfde politieke risico’s zijn als met Rusland, zei een hooggeplaatste EU-functionaris die niet publiekelijk mocht spreken.
Maar anderen zien potentiële uitdagingen in het verschiet. Een groeiende afhankelijkheid van Amerikaans gas creëert een “concentratierisico” voor de industrie, zei Jonty Shepard, vicepresident van wereldwijde LNG-handel en -oorsprong bij BP, op een conferentie voor de industrie eind 2023 in Athene. “De industrie als geheel zal moeten leren hoe ze daar in de toekomst mee om moet gaan.”
Hier zijn de andere redenen waarom Europa’s trek in LNG uit de VS sommigen op scherp zet:
Om eerlijk te zijn, Europa zit niet stil. Het is begonnen met het ondertekenen van een aantal langetermijncontracten om de LNG-voorziening veilig te stellen, waaronder deals met het staatsbedrijf van Qatar die tot 2052 lopen. Mozambique, Nigeria, Azerbeidzjan en Noorwegen richten zich ook op de lucratieve Europese gasmarkt en helpen zo de aanvoer van Europa te diversifiëren.
Deskundigen waarschuwen echter dat Europa nog steeds veel te afhankelijk is van Amerikaans gas en dat Europese bedrijven de tastbare gevolgen daarvan beginnen te voelen. De Duitse chemische industrie bijvoorbeeld, die vorig jaar een omzet genereerde van ongeveer 230 miljard euro zit in een diepe recessie. Die is deels veroorzaakt door het verlies van goedkoop Russisch gas, een belangrijke grondstof voor kunstmest en energiebron voor de zware industrie.
“Wat de Europese chemische industrie betaalt voor gas is bijna 3 tot 4 keer zo veel dan wat de binnenlandse koper in de VS betaalt,” zei Kose van Accenture, terwijl hij de prijs van Europese spotaankopen vergeleek met de Amerikaanse futuresprijzen. Zelfs nu de gaskosten van hun recordhoogte zijn gedaald, hebben Duitse industriële giganten banen geschrapt en geïnvesteerd in productiemiddelen in de VS, wat een grimmig beeld schetst voor Europa’s grootste economie.
“Toen er goedkoop Russisch gas naar Europa kwam, was het logisch om een chemische fabriek dicht bij de vraagbron te houden omdat het winstgevend was,” zei Kose. Nu, met het duurdere geïmporteerde LNG, “is het verstandiger om deze fabrieken te verplaatsen naar goedkope aardgasbronnen”.
