Dat is wat burgemeester Aboutaleb van Rotterdam in het programma Buitenhof van 15 november zei: de ideologie van Islamitische Staat met wortel en tak uitroeien. En daarmee slaat hij natuurlijk de spijker op zijn kop. Want als het gedachtegoed van Islamitische Staat geen aantrekkingskracht meer heeft, is het gedaan met de gang van jongeren richting het kalifaat wat op haar beurt, door een gebrek aan menskracht, zal desintegreren. Maar hoe bestrijd je een ideologie? Hoe krijg je het voor elkaar om mensen anders te laten denken dan ze denken. Dat is een enorme uitdaging en tegelijkertijd een bijna onmogelijke opgave. Vandaar ook dat de Rotterdamse burgervader ook opteerde voor de voortzetting van de militaire strijd tegen ISIS. Het is niet óf óf, het is én én.
Maar als we deze beide scenario’s toepassen wat kunnen we in de toekomst dan verwachten? Laten we met het relatief gemakkelijker uit te voeren scenario beginnen, dat van de gewapende strijd. Het gaat eigenlijk niet zo goed meer met het kalifaat. Toegegeven, de ISIS-strijders veroverden dit jaar de ruïnestad Palmyra, maar ze verloren de strategisch belangrijke plaats Tel Abyad ten noorden van de ISIS-hoofdstad Raqqa, en daarmee verloren ze ook een belangrijk territorium langs de Turkse grens. Ook verloren de jihadisten de stad Sinjar in het westen van Irak, een stad die op de belangrijke hoofdroute tussen Raqqa en Mosul ligt. Verder zijn er steeds meer berichten van onrust in de ISIS-gelederen. Er zou frictie zijn tussen westerse jihadisten die beter beloond zouden worden dan de locale Syrische ISIS’ers. En wantrouwen is gezaaid nu de westerse coalitie met succes een gevangenis bestookte waar net een vergadering van hoge ISIS’ers plaatsvond en de dood van Jihadi John lijkt nauwelijks voorstelbaar zonder dat er intelligence aan grondslag heeft gelegen. Er zijn blijkbaar lekken in het bolwerk van ISIS. Tenslotte rapporteerde Judith Neurink, journaliste in Koerdistan, dat een zeventigtal IS’ers overgelopen was naar de Koerden.
De aanslagen in Parijs kunnen vanuit boven geschetst beeld van de situatie op de grond geïnterpreteerd worden als een vlucht vooruit. ISIS voelt aan dat het vuur haar wel heel erg aan de schenen wordt gelegd en slaat op meedogenloze wijze toe om de wereld maar te bewijzen dat ze nog lang niet verslagen is. Maar het verandert niets aan de militaire positie van het kalifaat. Sterker nog, de westerse landen spreken bij monde van de Franse president van oorlog. En die oorlog zal alleen maar heviger worden.
De martelaarsdood is het hoogste ideaal dat een ISIS’er kan bereiken en minstens zeven terroristen van de Parijse aanslagen hebben deze status behaald. Maar het zou letterlijk dood in de pot worden als alle jihadisten deze martelaarsdood zouden sterven. Het kalifaat heeft natuurlijk wel behoefte aan levende mannen en vrouwen om zichzelf in stand te houden. Maar de ideologie van de dood is heel krachtig en het kwam in mij op dat het kalifaat, zoals ik net al aangaf, bewust aanstuurt op het maximaal inzetten van haar sterkste wapen, de dood, vanuit de overweging dat het einde van het kalifaat dichterbij dan ooit is. Als lemmingen de afgrond in rennen is kenmerkend voor totalitaire bewegingen. Hitler sleurde heel Duitsland de afgrond in, het fascisme was immers ook een ideologie des doods. Zelfbenoemde profeten als Jim Jones namen hun volgelingen met zich mee de dood in door massaal zelfmoord te plegen. Het bestrijden van Islamitische Staat is daarom zo moeilijk omdat wij westerlingen het ons eenvoudigweg niet kunnen voorstellen dat de dood te prefereren valt boven het leven.
Maar daar ligt wel de crux van de ideologische strijd die gevoerd moet worden: het met wortel en tak uitroeien van een ideologie. Het antwoord op de dodelijke filosofie van ISIS is eenvoudig. Allah heeft de mensen geschapen op deze aarde om te leven en te bouwen. Het was niet Zijn bedoeling dat de dood verheven zou worden tot ideaal. Toegegeven: de dood was en is een toegangspoort naar een beter leven in de islam. Maar voor Allah en de profeet was het niet óf óf, het was én én. Het was én leven én sterven. Beide op een respectvolle manier. Vanuit islamitisch perspectief is het daarom heel eenvoudig om de strijders van ISIS ideologisch te bestrijden: ga met hen mee in die eervolle dood, maar vertel hen ook dat een eervolle dood alleen maar gerealiseerd kan worden door een eervol leven; en dat is een heel ander leven dan dat ze nu leiden.
Nogal wat moslimkijkers namen aanstoot aan mijn opmerking in EenVandaag dat er een bewijslast bij de ‘reguliere’ moslims ligt om bovengenoemde ideologische strijd te voeren. Ik begrijp dat ze vinden dat ze niet persoonlijk aansprakelijk kunnen worden gesteld voor wat er in Parijs gebeurd is. Maar als ze goed naar me geluisterd hebben dan weten ze ook dat ik zei dat een goede democratie of samenleving er een is waar constant met elkaar gesproken wordt, tot vervelens toe bijna, en dat in dat debat dat nooit ophoudt, dat daar de basis ligt van maatschappelijke harmonie en daarmee van het bestrijden van extremisme: praten, praten, praten is het credo. Op die manier kan zelfs ISIS –ideologisch- verslagen worden. Vandaar mijn herhaalde oproep aan met name de verbitterde moslims hier te lande: kruip niet in de hoek van de slachtoffers, maar blijf praten, zoek het debat op, verdedig je geloof dat je toch te lief is om te laten kapen door een stelletje misdadigers.
