Geregeld melden zich in mijn ThePostOnlinemailbox muziekliefhebbers die graag willen schrijven over muziek. En terecht, goede muziek verspreiden is net zo belangrijk als maatschappelijke misstanden en bestuurlijk drama aan de kaak stellen. Ook dat is journalistiek. Er is één regel voor deze muziekjournalisten (in wording). Serieuze gebruikers van het woord sferisch krijgen een permanente TPO-ban.
Een tijd terug was er wat consternatie op twitter toen 3voor12, een vrij grote muziekwebsite, uitpakte met het woord sferisch. Sindsdien ben ik gaan letten op het woord in (semi-)musicologisch verband. Niet alleen media zonder eindredactie, maar ook de media met eindredactie duiden (ja, nog steeds) regelmatig muziek door sferisch te gebruiken.
Tergend. Woorden gebruiken omdat ze er kek uitzien en niet weten dat ze totaal iets anders betekenen. Dan ben je een prutschrijver. Ongelooflijk lui. En als eindredacteur zou je onmiddelijk ontslagen moeten worden. Schuldigen moeten niet alleen een schrijf-, maar ook een muziekverbod krijgen. Voor altijd. Een keer een typfoutje kan iedereen overkomen, maar zelf even besluiten een woord een nieuwe betekenis te geven? Ik dacht het niet. Voor je het weet heeft de muziekrecensent in kwestie dictatoriale trekjes.
Een paar weken terug schreef Judith Laanen een artikel over het woord op 3voor12. Daar kwam eigenlijk uit dat we maar moeten accepteren dat professionele mediamensen onze taal kapot maken omdat ze te laks zijn een woordenboek te gebruiken. “Als we swaffelen toestaan in onze taal, waarom dan ook niet sferisch?” Johanz Westerman, hoofdredacteur van 3voor12 Groningen en de man achter deze uitspraak, heeft hier een klassieke drogreden te pakken. Een valse vergelijking om precies te zijn.
Swaffelen is iets dat, naar het schijnt, de Joden tijdens hun reis van Egypte naar Israël al deden, en ook de Romeinen waren er niet vies van. In de Middeleeuwen is het een beetje in de vergetelheid geraakt. Het woord swaffelen is in de schaduwen van onze taal blijven bestaan en betekent ‘heen en weer zwiepen’. Zwiepen. Iets wat lang en buigzaam is heen en weer buigen. Dat is swaffelen ook, alleen dan tegen iets of iemand aan.
Sferisch daarentegen heeft niks te maken met de gemoedstoestandeditie van sfeer, en is ook nog lang geen verbastering. Immers, de meetkunde is nog lang niet in de vergetelheid geraakt. Sferisch is een meetkundig (dus geen musicologisch) woord. Een sferisch veelvlak is een sfeer (rond gebied) die verdeeld is in verschillende regelmatig gebogen veelhoeken (plaatje hier, formules hier). Kort gezegd bolvorming. Dus zeg: een voetbal. Dichterbij dan het feit dat er in fikse geluidsinstallaties sferische elementen zitten, kom ik niet. De herkomst van sferisch heeft weinig te maken met de gemoedstoestand.
Waar swaffelen dus gebruikt wordt naar zijn betekenis, wordt sferisch dat niet. Sorry, Johanz.
Nuance. Muziek is één van de moeilijkst te recenseren dingen. Precies daarom waag ik me er niet meer aan. Er is weinig concreets aan, je kunt horen of de instrumenten goed gestemd zijn en of de timing klopt. Dat is dan praktisch het enige concrete. Ook dat zegt niks. In sommige composities de bedoeling is een valse noot of verkeerde timing de bedoeling. In tegenstelling tot een toneelstuk kun je niets zeggen over de geloofwaardigheid van een acteur of de vreemde plotwendingen. Idem voor een boek, waar je in plaats van de acteerkunsten precies kunt aanwijzen waarom het goed is geschreven, bijvoorbeeld door (missende ontbrekende) verwijzingen, zinsbouw of vergelijkingen.
De kunst van muziek recenseren is zo beeldend kunnen schrijven dat de lezer in ieder geval een gevoel krijgt bij de muziek. Dat gebeurt doorgaans door middel van metaforen en dure woorden. Maar daar heb je Google dus voor, en voorheen een papieren woordenboek. Mocht je ooit een kek woord willen gebruiken, gooi het even door de zoekmachine. Ieder juist gebruikt woord is een stapje dichterbij wereldvrede.
Als jullie stoppen taal te maltraiteren in broddelrecensies, stop ik met chicaneren.
Ingelise de Vries (internetkindje) zoekt zelfs niet moeilijke woorden op in het woordenboek. Gewoon om het zeker te weten.
