Het is een speciale dag vandaag. Niet door Record Store Day, maar omdat het vandaag precies vier jaar geleden is dat een van mijn jeugdhelden overleed. Guru verloor na een hart aanval.
Laten we om te beginnen kort de carriere van Guru schetsen, aangezien ik er vanuit ga dat zijn naam niet bij iedereen meteen een belletje zal doen rinkelen. Geboren als Keith Elam uit Boston trok de jonge Guru (toen onder de naam MC Keithy E) naar New York waar hij samen met DJ 1-2 B Down het fundament van Gang Starr legde. Na drie weinig succes volle singles met producties van (oa) Mark the 45 King viel de groep uit elkaar, maar Guru besloot om met Gang Starr door te gaan.
Al snel kwam hij in contact met DJ Premier en na het uitwisselen van enkele cassette bandjes besloten de twee Gang Starr nieuw leven in te blazen. Words I Manifest was de eerste single van hun debuut album No More Mr Nice Guy waarna nog 5 studio albums zouden volgen. Tevens zette Guru het concept Jazzmatazz op. Jazz samplen was niets nieuws, ten slotte vormden jazz samples ongeveer de basis van Hiphop uit New York in het begin van de jaren negentig, maar de insteek van Guru was anders. In plaats van bestaand materiaal opnieuw te gebruiken, besloot Guru de artiesten die normaal gesproken gesampled werden uit te nodigen om mee te spelen op hiphopbeats. Hierdoor ontstond een gewaagd concept dat echter zeer in de smaak viel.
Zo gaven onder andere Roy Ayers, Ramsey Lewis en Donald Byrd acte de presence op de eerste drie edities van Jazzmatazz. Na de break met Premier ergens in 2004 kwam Guru echter in een donkere periode terecht. Eigenlijk zijn de laatste paar jaren van Guru een column op zich waard, maar laten we het er voor nu op houden dat hij brak met alles dat hij in de loop de jaren opgebouwd had. Dit alles onder invloed van zijn nieuwe producer en zelf benoemde soulmate, Solar.
Maar wat maakte Guru en Gang Starr nou zo goed. Hoe komt het dat ze ondanks matige verkoop (alleen hun Best Of-album in 1999 werd goud) toch gezien worden als een van hiphop’s supergroepen? Het antwoord zit hem in een paar dingen. Terwijl hiphop aan het evolueren was in het begin van de jaren 90 ontstond er een bepaalde tendens. Rappers, groepen en producers groeiden met elkaar op, haalden ongein uit op straat en kenden elkaar van haver tot gort. Premier en Guru echter niet. De twee kwamen elkaar tegen via een ontmoeting bij een platenmaatschappij en het verzenden van cassettes naar elkaar. Hierdoor ontstond er een interessant iets, want de twee kenden elkaar eigenlijk niet.
In plaats van voort te borduren op jarenlange vriendschap en andere ervaringen, ging vooral Premier onderzoeken hoe hij Guru het beste naar voren kon laten komen en welke stijl het beste bij hem zou passen. Het antwoord bleek een gouden greep. De jazzinvloeden in de beats van Gang Starr gingen hand in hand met de lage monotone stem van Guru. Iets dat heel erg duidelijk te horen is op het eerste meesterwerk van de groep, hun tweede album Step in The Arena. De plaat werd goed ontvangen en al snel werd het eerste stempel op Gang Starr geplakt: ‘’Jazz Rap’’. Iets dat de jongens erg tegen stond, vandaar dat de sound van de groep langzaam begon te veranderen in de loop der jaren.
Een ander groot onderdeel van de legendarische status van Guru en Gang Starr kwam doordat Elam werd gezien als een van de meest innovatieve mc’s. Dit door zijn woordkeuze, onderwerpen en rijmschema’s. Net als bij veel andere rappers ging het regelmatig over een grote bron van irritatie, vrouwen. Maar waar veel mc’s weg vielen in het simpelweg beledigen en uitschelden van een ander pakte Guru het anders aan. Zijn metaforen waren sterker, beter verwoord en stonden bol van humor met hier en daar een venijnige prik. Gekozen onderwerpen als geld, respect en de wetten van de straat werden op een andere (subtielere) manier gebracht dan we gewend waren van andere rappers, met hier en daar referenties naar poëzie en andere literatuur.
Natuurlijk mag ook de rol van Premier niet vergeten worden. Zijn stijl van produceren bracht Guru naar grote hoogtes. In de discografie van Gang Starr (zes albums) is er eigenlijk geen slecht album te vinden door twee constante factoren: Premier maakte de beats en Guru ging er over rappen. Zo simpel kan het zijn als twee mensen goed bij elkaar passen. Het is knap dat de jongens altijd hun eigen weg zijn blijven volgen. Recordlabel EMI wilde dat Gang Starr de stijl ging volgen van wat op dat moment populair was, en vond dat er meer muziek voor de radio gemaakt moest worden. Dit in combinatie met het al eerder genoemde ‘’Jazz Rap’’ stempel zorgde voor de geboorte van mijn favoriete Gang Starr plaat: Hard To Earn.
De jongens wilden het stempel dat op hen geplakt werd kwijt en besloten dat het tijd voor iets anders was. Doordat Guru met de eerste Jazzmatazz-plaat bezig was had Premier alle tijd om rustig te bouwen aan een nieuw album. Door tijdsdruk werd een album in zo’n drie maanden in elkaar gestampt, maar nu had Premo maar liefst achttien maanden om zijn ultieme meesterwerk te creëren. De sound van de plaat was rauwer en steviger dan zijn voorgangers en ook Guru ging een stukje harder rappen. Niet in volume, maar in metaforen. Op Hard To Earn zijn de twee in topvorm.
Mijn eerste gekochte cassettebandje was een TDK, met een sticker er op. Het bandje koste mij 10 gulden (een flink aanschaf toen ik 12 was) en het enige dat er op stond was ‘’Dope Hiphop’’. Goed van vertrouwen als ik was, besloot ik het bandje te kopen. Een beslissing waar ik nog altijd achter sta, want ik was verkocht. Kant B was Midnight Marauders van A Tribe Called Quest terwijl kant A bezet was door (jawel) Hard To Earn van Gang Starr. Zonder internet en namen op het bandje duurde het echter best lang voordat ik wist welke artiesten en albums mij door de brugklas geholpen hebben, maar het was een schot in de roos. Vooral één track sprong er voor mij uit. Kant A, nummer drie. Dat was mijn track om mee naar school te fietsen, huiswerk te maken en de afwas mee te doen. Code Of The Streets heeft mij van Gang Starr laten houden.
Toen Guru overleed op 19 april 2010 ben ik jaar later op diezelfde dag in de kelder gedoken. In een doos vond ik mijn allereerste bandje ooit, naast mijn oude walkman. Alles was beter in het verleden, zo ook de houdbaarheid van mijn walkman want hij liep na een setje nieuwe batterijen nog als een zonnetje. Vervolgens mijn walkman aangesloten in mijn studio, en ik was klaar voor a trip down memory lane. Maar voordat ik kon beginnen, was ik eigenlijk al bij de bestemming. Want 6 jaar nadat ik van school ging stond het bandje nog altijd op de plek waar het zo vaak gestaan heeft. Bij de intro van Code Of The Streets.
Keith ‘’Guru’’ Elam – 17 juli 1961 – 19 april 2010
DJ D-Rok (Daan Koekelkoren) draait onder andere op Wicked Jazz Sounds, Lovebirds en Zwarte Koffie, schrijft en produceert eigen tracks, maar is ook niet te beroerd om ons te onderwijzen in (zwarte) muziek.
