Deze week 11 zetels in de TNS Nipo-enquête – een verlies van 27 – en een versnelde hartslag rond de lijsttrekkersverkiezing. De peilingen doen de PvdA al drie jaar zeer en de tijd raakt op. Ik vraag me af of dit een reanimatie of een doodsstrijd is. Waar zit ik naar te kijken?
De sociaaldemocratie is van grote waarde geweest voor ons land. De emancipatie van de arbeiders, het buiten de deur houden van de klassenstrijd, de opbouw van de sociale zekerheid en het naoorlogs leiderschap van Willem Drees sr. zitten in het watermerk van Nederland.
Sociaaldemocraten hebben ook historische blunders begaan. Het betrof vaak de praktische uitwerking van dromen en idealen, die of averechts uitpakten of na een tijdje onbetaalbaar bleken. Zo moest worden teruggekomen op de grenzeloos geachte verzorgingsstaat en blijkt het multicultureel samenleven minder idyllisch dan zo hartstochtelijk gewenst.
Als vandaag Tweede Kamerverkiezingen worden gehouden, wordt de PvdA kleiner dan Groen-Links, dan D66 en kleiner dan de SP. Kandidaat-lijsttrekker Jacques Monasch kan alle linkse partijen arrogantie en verwaarlozing van de achterban verwijten, maar de enige partij waar dat echt voor geldt is zijn eigen partij.
De PvdA is de enige partij op links die het traditioneel moet hebben van zowel arbeiders als van een intellectuele bovenlaag. Het mag inmiddels duidelijk zijn dat de eerste groep zich grotendeels heeft losgemaakt van de tweede en zijn heil elders heeft gezocht, bij de SP en de PVV. Vooral de overstap naar de partij van Wilders wordt door de achterblijvers met woede, walging en onbegrip gadegeslagen.
Blijft over een club die terug verlangt naar de tijd dat zij het volk verhief. Maar met het volk verder weg dan ooit hebben de oude slogans geen bestemming. Kandidaat-lijsttrekker Lodewijk Asscher had het maandag over ‘samen bouwen aan het Nederland van onze dromen’, over ‘radicaal optimisme’ en ‘de progressieve beweging weer zuurstof geven’. Dat laatste klinkt als reanimeren.
Ik geloof niet dat het de weggelopen arbeiders bereikt, maar het komt tenminste aan bij de bovenlaag van wethouders en de rest van het linkse establishment. Die vergeeft Asscher zijn kostbare dagdromen als wethouder in Amsterdam en dé grote mislukking van dit kabinet: zijn Wet Werk en Zekerheid (Flexwet). De werkelijkheid omzeilen met nieuwe vergezichten, Asscher kan het en de voorhoede volgt.
Zijn collega-kandidaat Diederik Samsom is de favoriet van voorzitter Spekman. Inhoudelijk zit er geen ruimte tussen Asscher en Samsom, dus krijgen de PvdA-leden een stijlkeuze voorgelegd: de dromen van Asscher of de praktische aanpak van Samsom. Het is de arbeiders lood om oud ijzer.
De enige die bij de lijsttrekkersverkiezing voor een échte keuze zorgt is de kandidaat die de intellectuele bovenlaag in zijn partij – en heel progressief Nederland – ‘stuitende arrogantie’ verwijt. Jacques Monasch lijkt zich opeens te beseffen dat de arbeiders zijn weggelopen en waarom.
Want dit deel van de traditionele achterban hecht juist wél waarde aan referenda, aan minder Brussel, aan grenzen aan de immigratie en aan Westerse normen en waarden. Misschien heeft de kersverse Nobelprijswinnaar Zimmerman hem wakker geschud, maar Monasch weet dat de tijden zijn veranderd en dat zijn partij moet mee veranderen om te overleven.
Luisteren naar de wensen van het volk is geen unieke vaardigheid van rechts. Volgens historicus en chroniqueur van de sociaaldemocratie Piet de Rooy gold de sociaaldemocratie ooit als een populistische beweging bij uitstek (pdf).
Monasch herstelt dus een goede gewoonte op links. De vraag is of het niet te laat is en hoe taai het verzet in zijn partij zal zijn. Het verzet van de zittende vertegenwoordigers die maar niet begrijpen dat hun tijd voorbij is.
Jacques Monasch was te gast in het programma Dunk op RTL Z, kijk het debat hier terug.
Deze column werd eerder gepubliceerd op RTL Z.
