Het is de locatie waar drie weken geleden Diederik Samsom de Leidse PvdA-leden toesprak. Dinsdagavond spreekt zijn tegenkandidaat Lodewijk Asscher in Brasserie De Poort diezelfde leden toe. De zaalopstelling is een kwartslag gedraaid waardoor het moeilijk in te schatten is of er meer of minder mensen zijn dan de vorige keer. Zo’n vijftig leden zijn al vroeg aanwezig, want niet iedereen heeft meegekregen dat de vicepremier een half uur later komt dan in eerste instantie is aangekondigd.
Asscher lijkt net als Samsom een gevolg te hebben meegenomen, maar deze mensen stellen zich aan niemand voor dus helemaal duidelijk is het niet. De discussieleidster wil graag kwijt dat ze in het dagelijks leven voor Asschers ministerie werkt. Maar er is meer impliciete steun. Samsom mocht in Leiden gewoon aan zijn praatje beginnen, terwijl deze avond begint met een Leidse wethouder die de loftrompet over de vicepremier afsteekt. Ze zit “in het Asscher-kamp” en wil “waardengedreven leiderschap”.
Applaus uit de zaal voor de wethouder. De ambtenaar kondigt Asscher aan. Weer applaus. Hij grapt: “vanaf nu kan het alleen maar minder worden.” Dat gebeurt niet. Asscher wil vertellen waar de verkiezingen volgens hem over gaan. Hij zegt iets interessants: “Het moet anders. Dat is ongemakkelijk, maar het moet.” Het is volgens Asscher duidelijk wat er gedaan moet worden en het moet duidelijk zijn waar de PvdA voor staat. “Als het geweldig ging, had ik me niet gemeld.”
Asscher introduceert vier thema’s. Er is ongelijkheid op school, ongelijkheid op de arbeidsmarkt, er is iets mis met arbeidsmigratie binnen de EU en mensen maken zich zorgen om hun bestaanszekerheid. Met name de EU krijgt veel aandacht. Door de open grenzen kunnen Oost-Europeanen hier hetzelfde werk doen als Nederlanders maar wel voor een lager loon. Geheel binnen de regels. “Mensen moeten bij de PvdA zien dat we iets doen aan onrecht,” vindt Asscher: “We moeten ophouden naar onszelf te kijken, we moeten uit een ander vaatje tappen.”
Asscher keert zich tegen de politiek van Wilders waarbij bevolkingsgroepen worden uitgesloten, tegen de politiek van Rutte die bestaat uit grapjes en tegen de politiek van Krol waar “feiten maar een mening zijn.” “Nog vragen?” zegt Asscher ter afsluiting van zijn betoog van een paar minuten. Een lachje gaat door de zaal. De leden stellen hier globaal dezelfde vragen als aan Samsom. Over de campagne, de sociale werkvoorziening, flexibel werk en ga zo maar door. Asscher spreekt ruim een uur.
De vergelijking met Samsom dringt zich op. Het grootste inhoudelijke verschil is dat Asscher veel nadruk legt op arbeidsmigratie binnen de EU. Een ander verschil is dat Samsom geconfronteerd werd met een boze man met een laag pensioen en Asscher niet. Asscher krijgt wel een vraag van een vrouw die zelf in de problemen kwam door de participatiewet. Asscher staat met dezelfde lege handen als Samsom bij de gepensioneerde man, maar zijn woorden klinken heel anders. Hij wil “maatwerk”. Het klinkt heel invoelend. En dat is het meest essentiële verschil met Samsom: het klinkt goed.
Asscher zegt over het kabinet: “We moeten eerlijk zijn over de waardeloze dingen.” Of deze uitspraak echt anders is dan wat Samsom zegt is twijfelachtig, maar het komt er bij Asscher wel opvallend oprecht uit. Zo komen we op verschillen die nauwelijks te objectiveren zijn, maar die wel een grote rol kunnen spelen. Asscher geeft af en toe voorbeelden die voor de PvdA te mooi zijn om waar te zijn: de vakbeweging heeft drie keer geprotesteerd vóór zijn wetsvoorstellen. De vakbeweging lijkt opeens weer een echte partner van de PvdA, terwijl daar vaak nog maar weinig van te merken is.
Het interessantst is het als Asscher het met leden oneens lijkt te zijn. Zowel Samsom als Asscher blijven achter hun principes staan, maar bij Samsom lijkt het betweterig en bij Asscher acceptabel. Een man van de “oude socialisten” wil dat er voor de verkiezingen een akkoord komt tussen PvdA, GroenLinks en SP dat ze na de verkiezingen als één blok opereren. Asscher belooft niks maar probeert vertrouwen te wekken. Hij meldt dat hij op zorg goed kan samenwerken met de SP en in Amsterdam een college smeedde met GroenLinks.
Het PvdA-programma over volkshuisvesting is volgens een lid gewoon slecht. Asscher moet een voorbehoud maken, vindt hij. Asscher wil dat niet, maar hij wil het er wel over hebben. Een vrouw denkt dat de EU nauwelijks te veranderen is. Asscher bevestigt dat en schetst een onnavolgbare route voor verandering. Kritiek in de kiem gesmoord. “Doet de PvdA genoeg aan racisme?” is de volgende vraag. Sylvana Simons moet veilig haar mening kunnen geven, meldt Asscher, maar hij begrijpt niet waarom ze de PvdA als de vijand ziet.
Zo kabbelt de avond verder. Asscher geeft de indruk zorgen serieus te nemen zonder iets te beloven. Hij laveert tussen de standpunten door, wijst op natuurlijke partners en op natuurlijke vijanden, stelt geïnteresseerde vragen aan leden, geeft niemand scherpe repliek en geeft niet de indruk het allemaal beter te weten. Samsom moest na de avond meteen weg naar Pauw, maar de vice-premier blijft 25 minuten napraten, slaat leden vriendschappelijk op de schouder en vraagt of de aanwezigen het leuk vonden.
Asscher meldt dat hij tientallen van dit soort bijeenkomsten heeft. Hoe het daar ging, weet uw verslaggever niet, maar als Leiden maatgevend is, wint hij deze verkiezing ruim.
