De hysterische geluiden over het gevaar van IS moeten inmenging in Irak aanvaardbaar maken. De illusie dat het Westen het Midden-Oosten moet beheersen, is springlevend. “Als we niet handelen om deze aanval van deze buitengewoon gevaarlijke terreurbeweging te stoppen, zal zij sterker worden tot zij ons in de Britse straten kan aanvallen.” Aldus de Britse premier Cameron in de Sunday Telegraph. Het is dus weer zover. Het westen kan zijn agressie en heerszucht weer niet bedwingen. Het staat te popelen om zich te mengen in een wespennest. Iedereen weet dat ingrijpen zinloos is, dat het de situatie alleen maar zal verslechteren en dat er daar geen eer te behalen valt. Maar de drang om zich ermee te bemoeien is te groot.
Wat is dat IS? Het is één van de spelers (en niet de belangrijkste) in een duister machtsspel Irak. Een pion die ingezet wordt door lokale machten, maar dankzij het filmen van bloederige moordpartijen uitgegroeid is tot een Westerse obsessie. De club is ontstaan in het noordoosten van Syrië. Een streek waar het bewind van president Assad voorlopig weinig belang in stelt – eerst moet het economisch veel belangrijkere westen en zuidwesten van Syrië onderworpen worden. Dankzij dat politieke en militaire vacuüm daar in het noordoosten kon ISIS rustig groeien (met Turkse steun, want ISIS richtte zich ook tegen de Koerden aldaar). Vervolgens haalden de soennieten in Noord-Irak deze strijders de grens over, en daar betraden deze mediageile moordenaars onder soenitische supervisie een nieuw gebied zonder centraal gezag (want het sjiietische bewind van Maliki werd daar diep gehaat).
ISIS (IS moeten we sinds een week zeggen, en dat doen we braaf) heeft dus niks veroverd; het heeft slechts een enorm vacuüm gevuld. En daar blijft het bij. Het houdt afstand tot de Koerdische Peshmerga’s, en het blijft ook op afstand van Bagdad. Wetende dat één fikse nederlaag voldoende is om de mythe van het onoverwinnelijke kalifaat ineen te doen storten. En ondertussen reageren ze hun bloeddorst dan maar af op de laatste christelijke sloebers in de laatste christelijke dorpen (Het laatste bedrijf in een drama dat al duizend jaar duurt. Maar wij in ‘christelijk’ Europa kunnen beter geen al te grote mond opzetten; de behandeling van de joden in Europa is een perfecte parallel).
De mythe van de Islamitische Staat werkt ook nog. Althans, niet in het Midden-Oosten, waar men dat soort beloften ziet komen en gaan. Nee, hier in het Westen. Islamitische dwaallichten reizen af om mee te vechten, en politici als Cameron doen alsof de baardmannen door de Kanaaltunnel toestromen. Dat is deels natuurlijk een pose. De Britse media vroegen om een krachtig geluid. Dat kunnen ze krijgen. Maar de voornaamste reden voor deze spierballentaal is natuurlijk dat Engeland, zoals gebruikelijk (en met het gedonder in de EU: juist nu) samen wil optrekken met de Verenigde Staten. Want terwijl de VS hun wonden nog likken van de tweede, catastrofale Irakoorlog, maken ze zich op voor de derde editie. Ook daar gelooft men maar al te graag in de dreiging van IS. En uiteraard: in de eigen superioriteit. Alleen de Verenigde Staten kunnen dit probleem oplossen. Werk aan de winkel voor globocop. Hier dreigt een herhaling van zetten. De lessen van het verleden zijn blijkbaar nog niet diep genoeg doorgedrongen.
In de Verenigde Staten discussieert men op vele niveaus, van de universiteiten tot in de media en in het Pentagon, over de onvermijdelijke ondergang van de Amerikaanse almacht. Wereldrijken gaan ten onder, zo ook dat van de VS. De Pax Americana zal plaats maken voor iets anders. Een wereld waarin niet langer brute Amerikaanse kracht de doorslag geeft. Waarin de VS conflicten aan hun natuurlijke beloop over moet laten, en zich moet richten op damage control. De VS moet leren om niét in te grijpen. Irak anno 2014 zou hiervoor een ideale leerschool kunnen zijn. De oude aanpak heeft daar zeer recent nog grandioos gefaald. Het grootste leger ter wereld heeft zich moeten terugtrekken, en heeft de volstrekt incompetente regering-Maliki achtergelaten. De gevolgen worden nu zichtbaar. Wat te doen? In de VS vraagt men zich af of de wereld wel klaar is voor een wereld zonder de Amerikaanse globocop. Nu blijkt dat de vraag andersom ligt: is de VS wel klaar om die rol los te laten? Nee dus. Blijkbaar is men ondanks alles nog steeds overtuigd van de eigen onmisbaarheid en superioriteit. Dus laten de VS zich opnieuw Irak inzuigen. Dit tot grote vreugde van IS uiteraard, die helemaal niks heeft aan die Westerse pubers maar nu, dankzij de Amerikaanse terugkeer, kan rekenen op duizenden geharde strijders uit alle delen van de islamitische wereld.
IS is niet het probleem. IS is een symptoom. Een schimmel op een rotte plek. Het is het meest zichtbare deeltje van een veel groter gezagsprobleem in Irak en Syrië. IS is geen gevaar voor het Westen. Het grootste gevaar is het uiteenvallen van Irak in een Sjiitisch en een soennitisch deel. Een splitsing die onverbiddelijk uitloopt op een humanitaire ramp, gevolgd door militair ingrijpen vanuit Iran en Arabië. De enige uitweg is een nieuwe federale Irakese staat. Pas wanneer de soennieten hun gerechte aandeel in de macht krijgen, zullen ze IS laten vallen. Tot die tijd vormt de club een uitstekende boeman om de sjiitische machthebbers én het Westen onder druk te zetten. En het Westen reageert zoals vanouds als het om de islam gaat: hysterisch. Wapens sturen, luchtsteun, adviseurs, militaire bijstand – het is een recept voor verdere escalatie en kan alleen maar leiden tot terroristische aanslagen in het Westen. IS is niet ons grootste probleem. Onze volstrekt verouderde, koloniale visie op het Midden-Oosten, dát is ons probleem.
