Het kan verkeren. Ooit was ze de populairste minister van het kabinet-Balkenende II, later kreeg ze geen enkele zetel meer in de Tweede Kamer. Ooit was ze de vrouw van daadkrachtig zeggen waar het op staat, maar later werd ze de leider van een partij waar de ene na de andere ruzie uitbrak. Ooit was ze de lieveling van de media en kwam ze avond aan avond op televisie, later kwijnde ze weg in de vergetelheid. Ooit kon ze onderwerpen naar zich toetrekken, later had ze geen enkel onderwerp meer.
Zouden Nederlandse burgers Rita Verdonk gaan missen? We kunnen er ernstig aan twijfelen, want de meeste burgers waren Verdonk allang vergeten. Politici die niet meer in de media komen, bestaan voor de meeste burgers niet. In die zin was Verdonk’s aankondiging dat ze uit de politiek stapte totaal overbodig: voor de meeste burgers was dat allang gebeurd. Wat zouden de burgers ervan vinden die vlak na Verdonk’s afsplitsing zeiden op Trots op Nederland te gaan stemmen? Twintig procent van de bevolking wilde Verdonk toen als premier en ze was de tweede partij van het land.
Afwenden van Wilders
Ook hier kan het verkeren. De doelgroep van Trots op Nederland is altijd dezelfde geweest als die van de vroegere LPF en de huidige PVV. Wie herinnert zich nog de uitspraak van Wilders net nadat Verdonk uit de VVD was gestapt? Hij dacht dat burgers het logisch zouden vinden als hij met Verdonk zou gaan samenwerken. Maar Verdonk wendde zich meteen van Wilders af. Of het de standpunten, de persoon of de partij van Wilders waren die Verdonk deden besluiten niet samen te werken, we zullen het nooit weten. Maar PVV-stemmers begrepen daar in ieder geval niets van.
Die PVV-stemmers hadden altijd al een positieve waardering voor Verdonk gehad. Zij was immers de vrouw van de rechte rug, van ‘regels zijn regels’ en van ‘de grenzen dicht’. Allemaal standpunten waar PVV-stemmers warm voor lopen. Hoe kunnen we dan verklaren dat Verdonk geen enkele stem meer kreeg in 2010? De reden is simpel: de PVV en Trots op Nederland leken te veel op elkaar, en burgers kiezen dan voor de partij die de meeste invloed lijkt te hebben. De PVV dus. Hoe charmant, aardig of daadkrachtig Verdonk ook zal zijn. Marco Pastors had met EenNL in 2006 hetzelfde probleem.
Bewijs uit Den Helder
En zo wil de ironie dat waar Verdonk zich afwendde van de PVV, haar achterban iets anders hoopte. Verdonk had weliswaar een ander programma dan de PVV, maar de potentiële Verdonk-stemmer zag weinig verschil: grenzen dicht, buitenlanders moeten integreren, files aanpakken, geen linkse hobby’s, meer directe democratie en een vleugje homo-emancipatie. De PVV riep het alleen harder en duidelijker. Dan stem je PVV en geen Verdonk.
Het bewijs komt uit Den Helder: de gemeente waar het al jaren een bestuurlijke chaos is, en waar de PVV van plan was deel te nemen aan de gemeenteraadsverkiezingen van 2010. De PVV kreeg de lijst niet rond, en haakte af. En dus vonden Helderse burgers massaal Verdonk’s Trots op Nederland een goed alternatief om op te stemmen. De partij werd op een haar na de grootste van de Helderse gemeenteraad. Ontevredenheid kan gemobiliseerd worden door Wilders, maar ook door Verdonk. Maar wel onder de voorwaarde dat Wilders uit de buurt blijft.
Als Wilders niet had bestaan, was Verdonk nu premier geweest. Maar Wilders bestaat wel.
Chris Aalberts is docent en onderzoeker politieke communicatie. Hij werkt momenteel aan een boek over de achterban van de PVV.
