NEW YORK (AP) – Een camera die de skyline van Gaza City live streamt, legt lichtflitsen vast. Een dashcam van een auto in Israël ziet een terrorist in beeld komen. Een satelliet identificeert tanksporen in de modder en een beveiligingscamera van een winkelcentrum legt het moment vast waarop een bom in Gaza ontploft.
Terwijl de toegang van journalisten tot de oorlog in Gaza beperkt is, documenteert een vloedgolf van videobeelden uit allerlei bronnen wat er gaande is – en wat niet.
Voor nieuwsorganisaties wordt het steeds belangrijker – en vaak emotioneel overweldigend – om online gevonden materiaal door te spitten om te bepalen wat echt is en om soms onverwachte aanwijzingen te vinden die gebruikt kunnen worden om verhalen aan elkaar te koppelen.
“Het is een belangrijk onderdeel geworden van journalistiek bedrijven in het moderne tijdperk”, zegt Katie Polglase, een in Londen gevestigde onderzoeksproducer voor CNN.
CBS News kondigde vorige week de lancering aan van CBS News Confirmed, een team dat gegevens en technologie gebruikt om online bewijs te bestuderen. Eerder dit jaar werd de vergelijkbare eenheid BBC Verify gevormd om meer open source rapportagemethoden naar de wereldwijde nieuwsoutlet te brengen.
De opbouw van deze capaciteit was het duidelijkst te zien toen The New York Times, Washington Post, Wall Street Journal, CNN en The Associated Press diepgaande analyses uitvoerden van videobewijsmateriaal. Dit om te proberen de betwiste oorzaak vast te stellen van een dodelijke explosie op 17 oktober in het al-Ahli Arab ziekenhuis in Gaza.
Er was geen eensgezindheid – en enige voorzichtigheid bij het trekken van conclusies zonder de mogelijkheid om bewijs op de grond te onderzoeken.
In een vroeger tijdperk zagen kijkers meestal de nasleep van een nieuwsgebeurtenis, tenzij er toevallig televisiecamera’s ter plaatse waren. Nu miljoenen mensen een telefoon met videocamera bij zich hebben, is de nasleep niet goed genoeg meer. Het modewoord is ‘nu.
“De realiteit is dat het publiek verwacht deel te nemen aan een gedeelde kijkervaring, om samen met presentatoren en verslaggevers te leren wat er aan de hand is,” zegt Wendy McMahon, president van CBS News and Stations.
Dat betekent dat je een eindeloze hoeveelheid video’s moet doorkammen die op bronnen als X, YouTube, Instagram, Telegram en Facebook zijn geplaatst. Veel is schrijnend: beelden van verminkte lichamen, bebloede kinderen die uit het puin worden gedragen, mensen die radeloos zijn door het verlies van dierbaren. Het effect van het zien van zulke beelden staat bij degenen die ze vaak moeten bekijken bekend als ‘plaatsvervangend trauma’.
Terroristen kennen de kracht van zulke beelden, wat verklaart waarom sommige Hamasleden camera’s droegen om hun moordpartij van 7 oktober in Israël te documenteren. Ondertussen heeft Israël gruwelijke beelden van die dag verzameld en getoond aan journalisten.
“De mate waarin sociale media zijn gebruikt is zeer geavanceerd”, zegt Rhona Tarrant, senior redacteur bij de onderzoekssite Storyful. “Er is zoveel informatie. Er is zoveel inhoud.”
Nieuwsorganisaties moeten voortdurend hun taak om de realiteit over te brengen afwegen tegen de zorg dat gewelddadige beelden te traumatiserend zijn voor consumenten om te zien. Te veel kan kijkers ongevoelig maken. Maar soms is de herhaling – de voortdurende sleur van de oorlog – een verhaal op zich.
Via beelden die de afgelopen weken online verschenen, ‘leerden’ mensen over Bella Hadid, een model van Palestijnse afkomst, die de aanval van Hamas in Israël aan de kaak stelde; een rij vermeende lichamen van dode Palestijnen bedekt met witte lijkwaden waar er eentje op mysterieuze wijze bewoog; en een Palestijnse ‘acteur’ die de ene dag ernstig gewond in een ziekenhuisbed lag en de volgende dag ongedeerd rondliep.
Niets van dit alles is gebeurd. Alle beelden waren nep.
Videobeelden van Hadid die een prijs voor haar activisme in verband met de ziekte van Lyme in ontvangst nam, werden gemanipuleerd zodat het leek alsof er andere woorden uit haar mond kwamen. De video van het ‘bewegende lichaam’ kwam van een protestbijeenkomst in Egypte in 2013. De vermeende ‘acteur’ waren twee verschillende mensen en het beeld van de ene in een ziekenhuisbed ging vooraf aan het begin van de oorlog.
Dat is waar de speurvaardigheden van journalisten die video’s bestuderen om de hoek komen kijken. Veel van wat nu online staat is afkomstig van conflicten uit het verleden, inclusief Gaza zelf, en wordt doorgegeven als nieuw; er bestaan zoekmachines om te helpen de waarheid te achterhalen. Soms worden beelden uit videogames voor echt doorgegeven, maar experts kunnen ze meestal herkennen.
“Deze oorlog heeft in veel opzichten onze werkhypothese bevestigd, dat nieuwsorganisaties een toevloed van deep fakes en desinformatie zouden zien op een schaal die nog nooit eerder was gezien,” zei McMahon.
Hoewel de opmars van kunstmatige intelligentie een grote angst inboezemt, zeggen sommige experts dat het gebruik ervan tot nu toe in deze oorlog beperkt is in vergelijking met bijvoorbeeld oude video’s die als nieuw worden doorgegeven. “Mensen geloven dat AI krachtiger is dan het op dit moment is,” zegt James Law, hoofdredacteur bij Storyful.
Terwijl het ontkrachten van onwaarheden een groot deel is van wat journalisten doen, is het gebruik van video en ander publiek beschikbaar materiaal – de definitie van open-source verslaggeving – de afgelopen weken ook tot zijn recht gekomen.
Storyful, dat in 2009 werd opgericht om nieuwsorganisaties te helpen wijs te worden uit alles wat er te vinden is, is bijzonder bedreven in deze nieuwe vorm van speurwerk. De onderzoekers van Storyful gebruiken veel hulpmiddelen, waaronder cartografische software, vluchtvolgsystemen, beveiligingscamera’s en video’s van persbureaus.
Vaak maken mensen opnames, en iets anders dat daar toevallig is – zoals resten van een bom – kan aanwijzingen zijn voor een heel ander verhaal, aldus Polglase.
Kaarten, video en audio van verschillende bronnen kunnen worden samengevoegd voor verhalen over hoe bepaalde gebeurtenissen zich ontvouwden, zoals de Hamas-aanval op een openluchtconcert in de ochtend van 7 oktober. Het onderzoek van CNN naar deze gebeurtenis liet bijvoorbeeld zien hoe concertbezoekers naar schuilplaatsen werden geleid waarvan ze dachten dat ze veilig zouden zijn, maar die moordterreinen bleken te zijn.
The New York Times gebruikte video’s en Telegram-posts om te laten zien hoe valse beweringen dat Israëliërs zich zouden gaan vestigen in een moslimgebied in Rusland, leidden tot een menigte die een vliegtuig aanviel.
Satellietbeelden, video en foto’s hielpen The Washington Post om na te gaan waar Israëlische troepen zich begaven tijdens hun eerste inval in Gaza. Door middel van video’s en verslaggeving vertelde de BBC over vier locaties in het zuiden van Gaza die werden gebombardeerd en controleerde wat voor waarschuwing Israël gaf aan burgers dat het eraan kwam.
Onderdeel van het CBS News Confirmed initiatief is het inhuren van journalisten die bedreven zijn in dit soort verslaggeving. Organisaties zoals de AP en BBC concentreren zich niet alleen op specifieke teams, maar trainen journalisten over de hele wereld in sommige van deze technieken.
Maar aan sommige van deze werkzaamheden hangt een prijskaartje. Nieuwsverkopers maken zich al lang zorgen over de fysieke veiligheid van journalisten die in oorlogsgebieden zijn gestationeerd en zijn zich er nu van bewust dat het urenlang kijken naar verontrustende video’s een emotionele aderlating kan zijn.
De onderzoekssite Bellingcat vertelt werknemers dat ze hun geestelijke gezondheid moeten beschermen. “Vraag jezelf altijd af of er een echte reden is waarom je deze beelden moet bekijken,” adviseert Charlotte Maher, social media criticus. En een expert geeft dit advies: zet het geluid uit nadat je een keer iets hebt gehoord, want de audio kan net zo storend zijn als wat er te zien is.
Bij Storyful worden werknemers aangemoedigd om te praten over wat ze doormaken en gebruik te maken van adviesdiensten als dat nodig is: je hoeft het niet gewoon te slikken zegt Tarrant: “Het eist zeker zijn tol van het team.”
