Met veel bombarie poogde de econoom gehakt te maken van de jonge, linkse partijleider die het had gewaagd brutaalweg de aanval te openen op het economisme dat onze maatschappij soms zo verstikt. Het zou allemaal slechts een doorzichtig trucje zijn, een goedkoop politiek spel, met economisme als bewust gecreëerde vijand om de kiezer te behagen. Een soort populisme, zeg maar. De werkelijkheid, zo rekende de econoom zijn lezers nuchterigjes voor, was precies omgekeerd: we hadden niet minder maar méér economisme nodig. Immers, de overheid berekent niet eens of subsidies ook effect hebben, en verspilt daardoor klauwen vol belastinggeld!
Het verbale wapengekletter kon niet verhullen dat Mathijs Bouman zijn retorische hamer finaal naast de plank parkeerde. Het is namelijk nogal een vreemd misverstand dat een afkeer van economisme zou betekenen dat je de economische effecten van beleid niet zou willen begrijpen. Dat je niet alles in het leven wil reduceren tot een simpele rekensom, betekent niet dat je pertinent zou moeten weigeren simpele rekensommen te maken. Sterker: het is vaak prachtig om simpele rekensommen te maken. De vraag is alleen: welke rekensommen? Wat meten we, en met welk doel? En hoe verdisconteren we wat onmeetbaar is, maar wat we wel belangrijk vinden?
Economisme gaat, en ik vermoed dat Mathijs Bouman dat eigenlijk zelf ook wel weet, over het kille kapoteconomiseren van de samenleving, en over het reduceren van iedere vorm van overheidsbeleid op de vermeende effecten ervan op ons bruto nationaal product. Kritiek op economisme gaat over onze collectieve obsessie met de grootte van de taart, en de ideologisch gemotiveerde desinteresse in wat er vervolgens met die taart gebeurt, en welk feest zij opluisteren moet. Kritiek op economisme is kritiek op een overheid die steeds nadrukkelijker de economie dient, en steeds minder bijdraagt aan de samenleving. Het is kritiek op een overheid die een permanente hotline heeft met de werkgevers en hun lobbyisten, maar blind is voor de belangen van burgers, kinderen en kleinkinderen op de lange termijn.
Met meten is in zichzelf niet zoveel mis. Zo zag ik toevallig gisteren een uitstekende doorrekening van de subsidies die er wereldwijd verdwijnen in fossiele energie: 10 miljoen dollar. Per seconde. Subsidies – dat wil zeggen: het niet verdisconteren van meetbare consumptiekosten – die de uitstoot van CO2 kunstmatig hoog houden, en een desastreuze impact hebben op de luchtkwaliteit en op de levensverwachting van mensen. Goed, een flink deel van het probleem zit in China, maar ook in het vrije westen, waar men nog wel eens placht te roepen dat windmolens op subsidie draaien, wordt de fossiele sector vorstelijk uit de wind gehouden. Op kosten van de belastingbetaler, ten koste van de collectieve welvaart. Van ons, voor het bedrijfsleven. Met de complimenten.
Het zijn veelzeggende, en belangrijke cijfers die het mogelijk maken een geïnformeerde keuze te maken over de omgang met onze energievoorziening, en die het laatste beetje fundament weg slaan onder het argument dat duurzame energie onrendabel is omdat het slechts via subsidie mogelijk zou zijn. De studie is overigens nog voorzichtig: niet verdisconteerd zijn de enorme hoeveelheden belastinggeld die er de afgelopen decennia besteed zijn aan al die geopolitieke kunstgrepen waarmee men poogde de fossielen in leven te houden, en de mensenlevens die dat kostte.
Paal en perk stellen aan het reductionistische simplisme van het louter denken in meetbare rendementen is iets heel anders dan een bewuste keuze voor ongeïnformeerdheid, willekeur, en demagogie, zoals Mathijs Bouman suggereert. Niet iedereen in Nederland hoeft te vinden dat we aan economisme ten onder gaan, maar voor de mensen die dat wel doen – BREEK: dat zijn er niet weinigen, en ze zijn niet allemaal volledig van de pot gerukt – is het fijn dat het onderwerp nu eens goed op de Haagse kaart is gezet.
Het mag daar nog wel even blijven.
