Ik hou het toch nog voor mogelijk dat de coalitie van VVD en PvdA struikelt. Het is een pijnlijke zaak die door talloze blunders dramatisch kan uitpakken. Het gaat om de heikele vraag wie er gelekt heeft uit de ‘Commissie Stiekem’, de Commissie voor Inlichtingen- en Veiligheidsdiensten. Een Tweede Kamercommissie gaat in de komende weken onderzoeken welk lid van deze commissie in februari vorig jaar vertrouwelijke informatie heeft doorgespeeld naar NRC Handelsblad. Halbe Zijlstra van de VVD deed aangifte van het schenden van geheimhoudingsplicht. Het Openbaar Ministerie stelde inmiddels vast dat het niet bevoegd is de zaak te behandelen omdat het om een ambtsmisdrijf gaat. Binnen drie maanden moet de onderzoekscommissie gaan vaststellen of dit zo is of niet. De uitkomst wordt in februari bekend gemaakt. Daar is maar kort tijd voor, want de Kamerleden die het onderzoek moeten uitvoeren gaan in december en januari langdurig op reces. En het is maar de vraag of ze er wel uitkomen.
Politiek Den Haag en de parlementaire pers waren weer eens in rep en roer. Nu even niet door de waan van de dag met vluchtelingen, terrorisme en klimaatoverleg, maar straks wordt het ‘politiek bal’. Is de affaire nu wel of niet opgeblazen? De hoofdrollen van dit theaterstuk zijn in handen, zoals altijd, van politici en journalisten. De politicus die lekt, heeft een doel en zoekt naar een journalist die hij daarvoor gebruikt. De journalist laat zich gebruiken vanwege de nieuwswaarde en het scoren. We weten wie de journalist is, namelijk een van het NRC Handelsblad, maar niet welke politicus er heeft gelekt. Dat heet in Den Haag: bronbescherming en ja, journalisten laten zich daar zelfs voor gijzelen. Is het nu ernstig wat er is gebeurd? Moeten we er een halszaak van maken? Wordt het aanzien van de politiek ernstig geschaad? Dreigt het kabinet ook nog te vallen? Welk spelletjes worden er gespeeld en door wie? Veel vragen waarvoor nog geen antwoord is te geven. De media pakken straks weer groots uit, internet, kranten, radio- en televisie programma’s zullen er weer bol van staan.
In de media is al uitvoerig uitgelegd waarvoor de commissie is opgericht. Kort door de bocht: de controle op de Nederlandse geheime diensten en ingesteld in 1952. Alles wat daar wordt besproken en gezegd blijft geheim. Niemand weet wanneer ze vergaderen en welke onderwerpen aan de orde zijn. Dus u en ik komen dat ook nooit te weten. Jaarlijks komt er een verslag uit met daarin vermeld hoe vaak de commissie heeft vergaderd en welke onderwerpen aan de orde zijn geweest. Vorig jaar kwam de commissie stiekem 18 maal bijeen. De inhoud is niet bekend en ook niet welke conclusies of maatregelen er zijn of nog moeten worden genomen. VVD-fractieleider Zijlstra heeft aangifte gedaan en in de commissie zitten 9 fractievoorzitters en een of meerdere van hen zou gelekt kunnen hebben. De namen: Samsom, Buma, Van Ojik, Roemer, Pechtold, Slob, Van der Staaij en Wilders. Gaat de echte dader zich melden of blijft hij of zij muisstil? Niemand weet hoe relevant de commissie stiekem is. Is het een vrijblijvend politiek theekransjes van de politieke leiders of is het een belangrijk orgaan. Bepalen zij hoe het staat met de dreiging van aanslagen bijvoorbeeld? Het is een niet doorgrondelijk clubje dat met enige regelmaat bij elkaar zit om wat te doen?
De onderzoekscommissie staat voor een onmogelijke opdracht. Ofwel zij komt tot de conclusie dat er een aantal fractievoorzitters is geweest dat fragmentarisch informatie heeft verschaft en in dat geval kan de zaak toch naar de procureur-generaal bij de Hoge Raad, die verplicht is vervolging in te stellen. Als dit bekend zou worden breekt de politieke pleuris uit met alle gevolgen van dien. Het opstappen van fractieleiders en het mogelijk vallen van het kabinet. Ofwel, de onderzoekscommissie kan geen harde feiten op tafel leggen en komt het niet tot een vervolging. Dat betekent volgens mij dat de zaak gewoonweg in de doofpot wordt gestopt. Het aanzien van de politiek, dat toch al enorme dreunen heeft gehad de laatste tijd, zal totaal wegzakken. De betrouwbaarheid en het vertrouwen in de politiek zal compleet verdwijnen.
Er lijkt voldoende grond voor een onderzoek zei het Openbaar Ministerie onlangs nog, maar namen en rugnummers worden niet genoemd. De tijd dringt. Mijn inschatting is dat de commissie er goed aan zal doen om supersnel te erkennen dat er tussen ambtsmisdrijven en journalistieke behendigheidjes een hele wereld van nuances ligt. Zet de commissie keihard door, dan zullen er vast en zeker politieke doden vallen. Gelukkig kunnen de slachtoffers nog even in vrede genieten van kerst en oud en nieuw. En u kunt het geloven of niet ‘lekken is van alle tijd’. Of er nu wordt gelekt uit de ‘Commissie Stiekem’, uit de fractie of uit de ministerraad. Politici en journalisten spelen gezamenlijk het grote politieke theater op het Binnenhof in Den Haag. Dagelijks.
