Had Andreas Lubitz psychische problemen, oogproblemen, of allebei? Heeft hij Airbus A320 van Germanwings opzettelijk laten neerstorten, en zo ja, was dat dan een geplande actie of een impulsieve? Of was er toch sprake van een technisch mankement aan het toestel? We weten het (nog?) niet. Intussen wordt Lubitz neergezet als ‘madman’, ‘gek’, ‘Amok-pilot’ en ‘killer pilot’ – verschillende media weten het in elk geval al wel, en ook de link met een mogelijke depressie werd snel gelegd. Alsof een depressie een risico zou vormen voor een ramp als deze, die hoogst zelden voorkomt.
Jaarlijks vinden meer dan 30 miljoen vluchten plaats. Daarvan zouden er de afgelopen twee jaar drie mogelijk zijn neergestort omdat een suïcidale piloot aan het roer zat. Dat is 1 op bijna helemaal niets. Het is vanzelfsprekend verschrikkelijk als het gebeurt, maar we moeten nou niet doen alsof vliegen gevaarlijk is geworden omdat er misschien suïcidale piloten in de cockpit zitten. En het is ook niet zo dat een piloot die een slechte dag heeft, automatisch in staat en ook van plan is om niet alleen zijn eigen leven, maar ook dat van alle andere mensen aan boord te beëindigen.
Depressieve mensen hebben juist de neiging om zich uit hun omgeving terug te trekken en zichzelf te isoleren. Dat Lubitz mogelijk het vliegtuig liet neerstorten omdat hij een ‘spectaculair gebaar’ wilde maken waardoor iedereen zich zou herinneren wie hij was, lijkt bovendien lastig te rijmen met de symptomen die kenmerkend zijn voor depressie. Daar is wel wat meer voor nodig.
Als depressieve mensen suïcide plegen, treft dat vrijwel altijd uitsluitend henzelf. Elke vijf uur maakt in ons land iemand een einde aan zijn leven. Zo iemand is hartstikke alleen. Die is vooral zo alleen, omdat mensen om hem heen niet willen zien wat er aan de hand is. “Vrienden en geliefden willen dat het goed met mij gaat, houden van het beeld dat ze hebben van een sterke en succesvolle vrouw. Dat dat samen kan gaan met hevige worstelingen is moeilijk voorstelbaar”, schrijft Josha Zwaan.
Iemand die zich slecht voelt, gaan we het liefst uit de weg. Meestal gaat er ook geen alarmbel af als contacten verwateren of iemand de boot afhoudt. Of we denken: “Laat hem maar even met rust, dat is het beste.” We horen hooguit achteraf hoe erg iemand eraan toe was; lees de interviews met ooit depressieve Bekende Nederlanders er maar op na.
We weten (nog?) niet of Lubitz depressief was; daarvoor is de nu beschikbare informatie te incompleet en tegenstrijdig. Mocht hij het wel zijn geweest, dan zegt dat niets over zijn honderdduizenden collega’s – inclusief de depressieven onder hen. In ons land lijden naar schatting ongeveer 800.000 mensen aan een stemmingsstoornis. Veel van die mensen zijn gewoon aan het werk. Als ze al wilden vertellen over hun depressie, dan is de lust tot spreken ze wel vergaan omdat het opzettelijk doden van 150 mensen wordt gerelateerd aan een aandoening die ze zelf hebben. En dat terwijl zij én hun omgeving zo veel baat hebben bij openheid.
